ks. Edward Staniek

Z kaznodziejskiego warsztatu

Kategoria

homiletyka

Wydawnictwo św. Stanisława BM

Cena 10.60 zł

ISBN 83-88971-09-3
137 stron
format 140x210 mm
oprawa miękka
Kraków 2002 r.
waga 0.178 kg
nr kat. Rhema 08913

Nakład wyczerpany!

Notka

Chleb jest dobry, jeśli spełnia cztery warunki: jest zdrowy, smaczny, pożywny i podany z miłością (...) Boży chleb również winien spełniać takie same warunki, jakie spełnia chleb codzienny, o który prosimy w Modlitwie Pańskiej.

Niniejszą publikację proszę potraktować jako okazję do przemyślenia własnego podejścia do tworzenia i głoszenia Słowa Bożego.
Ks. Edward Staniek

Spis treści

SPIS TREŚCI
WYPIEK BOŻEGO CHLEBA
ZASADY OGÓLNE
I. Czym jest kazanie?
II. Czym jest homilia?
III. Homiletyczna egzegeza Pisma Świętego
IV. Kryteria oceny kazania
V. Temat kazania
VI. Budowa kazania
VII. Wstęp i zakończenie
VIII. Proces powstawania kazania
IX. Narzędzia kaznodziejskiego przekazu
X. Typologia kazań
XI. Odbiorca kazań
XII. Warunki dobrego kazania z punktu widzenia kaznodziei
XIII. Treść kazania
XIV. Styl i język kazania
SZCZEGÓŁOWE UWAGI
NA TEMAT RÓŻNYCH RODZAJÓW KAZAŃ
I. Kazanie niedzielne
II. Kazanie okolicznościowe
III. Kazania mistagogiczne
IV. Kazanie katechizmowe
V. Kazanie świąteczne
VI. Kazanie dla dzieci

VII. Kazanie dla młodzieży
VIII. Kazanie dla chorych
IX. Kazanie patriotyczne
X. Kazania pasyjne
XI. Kazania hagiograficzne
XII. Kazanie maryjne
XIII. Kazanie codzienne
XIV. Kazania dialogowane
XV. Kazanie pogrzebowe
XVI. Kazanie cmentarne
XVII. Kazanie do tłumów
XVIII. Rekolekcje i misje
XIX. Kazanie radiowe i telewizyjne
XX. Adoracja
XXI. Droga krzyżowa
XXII. Wypominki
XXIII. Ogłoszenia
NlE BÓJMY SIĘ KRYTYKI KAZAŃ
GŁOŚMY KAZANIA z MIŁOŚCIĄ

Wstęp

Wypiek Bożego chleba

Ojciec mój był piekarzem. Jako licealista kilkakrotnie towarzyszyłem mu na nocnej zmianie w piekarni, pomagając, o ile to było możliwe, w jego trudnej pracy. W domu wielokrotnie prowadziliśmy rozmowy na temat jakości pieczywa i tajników jego wypieku. Dobrze wiem, jak wiele składa się na to, by chleb mógł w konkursach zdobywać medale.
Wiem, że chleb jest dobry, jeśli spełnia cztery warunki: jest zdrowy, smaczny, pożywny i podany z miłością. Wiele razy słyszałem przestrogę ojca: "Tego chleba nie wolno jeść, bo można się pochorować". Innym razem wyjaśniał: "Ten jest mało słony lub z marnej mąki i nigdy nie będzie smaczny". Bardzo dobry chleb mógł być przechowywany przez dwa tygodnie i mimo czerstwości zjadaliśmy go co do okruszyny. Żaden zaś chleb nie smakował mi tak bardzo jak ten, który z dumą udanego wypieku podawała mi spracowana ręka ojca. Już w młodości zrozumiałem, że wypiek dobrego chleba wymaga dużych umiejętności i jest sztuką, którą należy nieustannie doskonalić. Piekarz przez całe życie doskonali umiejętność wypiekania dobrego chleba.
Kiedy stanąłem na ambonie przypomniałem sobie wszystkie rozmowy z ojcem na temat chleba. Zrozumiałem bowiem, że kazanie to nic innego jak podawanie słuchaczom Bożego chleba. Czasem jest to częstowanie uczestników liturgii tylko kromką dobrego chleba, bywa jednak, iż udaje się podarować im cały bochenek, którym z radością karmią siebie i swe otoczenie przez cały tydzień. Stosunkowo łatwo dostrzec, że Boży chleb winien spełniać takie same warunki, jakie spełnia chleb codzienny, o który prosimy w Modlitwie Pańskiej, czyli winien być: zdrowy, smaczny, pożywny i podany z miłością. Proszę się więc nie dziwić, że moje słowa przypominają recepturę wypieku chleba. W tej sytuacji, w imię sprawiedliwości muszę dodać, iż w pewnej mierze ojciec mój jest jej współautorem.
Nie zamierzam pisać podręcznika homiletyki. Nie podejmuję wykładu ani nie wypowiadam się na temat teorii kaznodziejstwa czy teologii. Jeśli cos z tych kwestii tu sygnalizuję to tylko w kontekście praktycznego podejścia do przygotowania kazania.
Próby pisania podręcznika na ten temat były w ostatnich latach kilkakrotnie podejmowane. Dwutomowe dzieło ks. Antoniego Lewka Współczesna odnowa kaznodziejstwa (1980 r.) stanowi kamień milowy w rozwoju polskiej homiletyki. Podsumowuje on zasadnicze kierunki homiletyki XX wieku i wytycza drogi dalszego rozwoju kaznodziejstwa, zwłaszcza po Soborze Watykańskim II. Ks. Zbigniew Adamek z Tarnowa dal podręcznikowy zarys pt. Homiletyka (1992). Nieco inne ujęcie przynosi dostępny w języku polskim podręcznik Aloisa Schwarza pt. Jak pracować nad kazaniem (Warszawa 1993). Na szczególną uwagę zasługuje też seria Redemptoris missio pod redakcją o. Gerarda Siwka i przy wydatnej pomocy o. Wiesława Przyczyny. Omawia ona w wydanych dotychczas tomach najważniejsze aspekty kazania oraz proces jego powstawania. Jest to najnowszy i najobszerniejszy współczesny podręcznik homiletyki w Polsce. Wykaz, tomów podaję na ss. 134-135.
Planowane wydanie bibliografii homiletycznej w Polsce będzie kolejnym krokiem na drodze doskonalenia tej ważnej dyscypliny teologicznej. Byłoby dobrze, gdyby podjęto rów-
nież pracę nad sporządzeniem bibliografii kaznodziejskich publikacji, których jest ostatnio wiele. Ich zestawienie stanowiłoby ważną dokumentację współczesnego kaznodziejstwa.
Od wielu lat jestem współredaktorem i niejednokrotnie współautorem "Materiałów Homiletycznych". Bycie współautorem redagowanego przez siebie pisma na pewno nie jest chwalebne, gdyż redaktor nie powinien pisać na łamach swego pisma, ale bywały okresy, gdy znalezienie autorów, zwłaszcza dotrzymujących terminów oddania tekstu do druku, było trudne. Wówczas należało ratować sytuacje podając do druku teksty własne.
Przez dziesięć lat (1987-1997) prowadziłem Katedrę Homiletyki na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Był to czas zawieszenia moich naukowych poszukiwań patrystycznych. Na tym terenie ograniczyłem się prawie jedynie do dydaktyki. Należało organizować grono ludzi zainteresowanych homiletyką, co przy Bożej pomocy się udało.
Wykłady, dotyczące teoretycznych podstaw homiletyki w ujęciu posoborowym, podbudowałem również ćwiczeniami i podaniem konkretnych uwag doskonalących kaznodziejski warsztat. O te uwagi, w formie pisemnej, prosili mnie wielokrotnie słuchacze. Spełniam ich prośbę.
Niniejszą publikację proszę potraktować jako okazję do przemyślenia własnego podejścia do tworzenia i głoszenia kazania. Pewne normy czy sugestie mogą być dyskusyjne, przez wielu - zwłaszcza specjalistów od teorii kaznodziejskiej - może nawet nie do przyjęcia. Trzeba jednak wziąć je pod uwagę, przemyśleć, zweryfikować. Nie traktuję ich jako słowa ostatniego, nie zamierzam też za wszelką cenę ich bronić. Traktuję je jako głos w dyskusji, zabrany od strony warsztatowej. Wiadomo, że kaznodziejskiej sztuki nie można nikogo nauczyć.

Fragment tekstu

(...)

Magia cyfr
Współczesny człowiek rodzi się z kalkulatorem. Lubi liczyć, zwłaszcza zyski i straty. Konsumpcja jest nierozerwalnie połączona z umiłowaniem cyfr.
Drugim ważnym elementem życia społecznego jest liczebna przewaga ludzi z wykształceniem technicznym nad ludźmi z wykształceniem humanistycznym. Kaznodzieja winien się z tą przewagą liczyć.
W kazaniu można operować danymi statystycznymi, wskazując na źródło, z którego je czerpiemy. Na przykład kazanie na zakończenie roku winno w jednym punkcie zawierać skróconą statystykę parafialną. Wierni czekają na taką informację. Należy ją wmontować w modlitwę dziękczynną.
Cenne są również szacunki procentowe, chociaż nie należy z nich pochopnie wyciągać wniosków.
Wartości religijno-moralne nie mieszczą się w liczbach i stąd nieustannie należy podkreślać ich względność.

Świadectwo
Jeśli świadectwo złożone jest przez samego kaznodzieję, stanowi dużą wartość. Nie może jednak dotyczyć ani jego grzechów, ani niczego, co podważa autorytet kapłana.
Wyjątkowo może się łączyć z przeproszeniem za publiczne zgorszenie. Takie przeproszenie wymaga jednak w konsekwencji pełnej poprawy. Na przykład nietrzeźwy kapłan spowodował wypadek. Przeprasza swoich wiernych i odtąd nie bierze do ust alkoholu. Tylko w takim przypadku jest to świadectwo nawrócenia.
Świadectwo kapłana nie może być częste, zwłaszcza gdy mówi do tego samego grona słuchaczy. Jeśli audytorium się zmienia (rekolekcjoniści), może być powtórzone.
Ruchy charyzmatyczne posługują się świadectwem swoich uczestników. Takie świadectwo nie jest kazaniem. Miejscem jego składania winny być spotkania grup modlitewnych, w których uczestnicy przygotowani są do odbioru świadectw. Posługiwanie się świadkami w czasie zwykłych kazań jest bardzo niebezpieczne. Pewna część słuchaczy mało zrównoważonych kocha się w "striptizach duchowych", a te nie przynoszą żadnego pożytku słuchaczom.
Jeszcze ostrożniej należy podejść do "świadków wędrownych", którzy pokonują czasem setki kilometrów, by złożyć świadectwo i otrzymać "za podróż" pieniądze. Już na przełomie wieków I i II autor Didache przestrzegał przed takimi pseudo-charyzmatykami. Brzęk monet za tego rodzaju posługi najczęściej odsłania ich motywacje dalekie od Ewangelii.

(...)

Strona redakcyjna

Skład tekstu Adam Urbanik
Projekt okładki Urszula Rychlińska

Wydanie drugie uzupełnione
Copyright by ks. Edward Staniek, Kraków 2002

Imprimatur:
Kuria Metropolitalna w Krakowie
Nr 360/2002, dnia 7 lutego 2002 r.
bp Kazimierz Nycz, wikariusz generalny
ks. Jan Dyduch, kanclerz

ISBN: 83-88971-09-3

Wydawnictwo św. Stanisława BM
Archidiecezji Krakowskiej
31-101 Kraków, ul. Straszewskiego 2
tel. (12)4295217, 6288218
e-mail: wydawnictwo@diecezja.krakow.pl

Druk i oprawa
Zakład Graficzny COLONEL s.c.
Kraków, ul. Dąbrowskiego 16