NotkaNajnowsza książka ks. Andrzeja Zwolińskiego jest poświęcona fenomenowi głupoty w różnych aspektach: filozoficznym, naukowym, biblijnym, religijnym, duchowym. Autor omawia również pojęcia ściśle powiązane z głupotą: pychę, manipulację, kłamstwo, przesądy i zabobony, magię, demagogie. (Rh) Fragment tekstuGłupota jest niedostatkiem, kalectwem rozumu, brakiem rozeznawania - jak twierdził Immanuel Kant. Głupota jest niezdolnością do wychwytywania związków między przyczyną i skutkiem, brakiem bystrości, szybkości myśli, siły intelektu, czy potęgi wyobraźni. Głupota to brak kojarzenia, a co za tym idzie - przewidywania i ujmowania zależności. Erazm z Rotterdamu przejawy głupoty upatrywał w wielu codziennych zachowaniach. Tak więc głupotą jest np. ukrywanie swej starości dla oddawania się uniesieniom miłosnym, uważanie się za mędrca z racji liczby przeżytych lat, poślubianie posagu a nie żony, udawanie komedii na pogrzebach i lekceważenie śmierci, rozrzutne życie, nadmierne kłopotanie się cudzymi sprawami a zaniedbywanie własnych, narażenia życia dla doraźnych korzyści, czy układanie za życia szczegółów własnych uroczystości pogrzebowych. Na stan niewiedzy człowieka może wpływać szereg czynników, które w różnym stopniu powodują, że to, co on czyni jest jego grzechem lub nie. Przykładem mogą być uczucia (passiones), określane też jako: afekt, emocje, żądza, namiętność, pożądanie - każde z tych terminów podsuwa specyficzne znaczenie i treść emocji... Niepokój, spowodowany takim czy innym zagrożeniem, które jest trudne do uniknięcia, może "ogłupić" człowieka, zniekształcić jego odczyt rzeczywistości. Ważnym pojęciem, które łączy refleksję filozoficzną z etyką, jest głupota praktyczna, rozumiana jako nieumiejętność dobrego postępowania. Platon twierdził, że to wynik braku rozeznania między dobrem i złem, a także brak wyboru tego, co jest ajwyższym Dobrem. Głupi nie wie, co mu wolno, a czego nie wolno. Arystoteles zauważył, że głupi ubiega się o różnego rodzaju dobra przemijające i nietrwałe, jak zczyty, sławę i odznaczenia, a nie dobra wieczne. Przy czym głupota nie ciąży głupiemu człowiekowi. Nikt nie chce się przyznać do tego, że jest głupi - jest jak sierota bez ojca, do której nikt się nie przyznaje. Głupi nie może znieść oskarżeń o głupotę. W praktyce grzechy pomyłkowe zajmowały miejsce nawet przed umyślnymi - działania człowieka, będące wykroczeniem w zaślepieniu, świadczyły bowiem o zapomnieniu przez człowieka jego miejsca przed Bogiem, dotyczyły fundamentalnych źródeł jego czynów... Najważniejszym wezwaniem Biblii, by nie być "głupcem" i dostosować własne życie do reguł, które zapisał Bóg. Chociaż nie wszystko zależy od człowieka, to jednak wiele zależy w wyborze dobra i zła. Jeśli nie chce się przejść życia bezmyślnie, to do wielu decyzji, do jakich zmusza codzienność, potrzebna jest pewna "inteligencja etyczna". Przypomina o tym sentencja biblijna: "Unikać złego - to droga prawych, chroni życie, kto czuwa nad drogą" (Prz 16, 17).
|