praca zbiorowa

Kościół w godzinie próby. 1945-1989 nieznane dokumenty i świadectwa

Kategoria

historia, dokument

Dom Wydawniczy Rafael

Cena 20.50 zł

ISBN 83-89431-83-1
116 stron
format 140x210 mm
oprawa miękka
Kraków 2003 r.
waga 0.138 kg
nr kat. Rhema 02894

Nakład wyczerpany!

Notka

Seria "Kościół w godzinie próby" to cykl zeszytów, opisujących historię Kościoła w Polsce w latach 1945-1989. Każdy z nich zawiera kilka historycznych reportaży ilustrujących metody walki z Kościołem w czasach PRL-u. Autorzy przez pryzmat lokalnych, niekiedy drobnych wydarzeń, pokazują zmagania Kościoła z komunistycznym reżimem. Wykorzystali niedostępne dotychczas i po raz pierwszy ujawnione, a znajdujące się obecnie w posiadaniu Instytutu Pamięci Narodowej, materiały z archiwów UB oraz SB. Wzbogacone one zostały również przez relacje i wspomnienia świadków oraz inne dokumenty: m.in. urzędów ds. wyznań, relacje prasowe, fragmenty kazań, wypowiedzi itp.

Kolejne zeszyty serii, począwszy od października 2003 roku, ukazywać się będą w cyklu kwartalnym. Autorzy - świadomie - nie przyjęli klucza chronologicznego dla przedstawianych historii, stąd Wydawca zrezygnował z numerowania zeszytów na rzecz oznaczenia poszczególnych tomów kolorami.

Spis treści

Wstęp

Marek Lasota
Nieznani sprawcy w akcji
Konspiracyjne działania SB przeciwko Kościołowi

Jarosław Szarek
Osaczony kapelan
Agentura wokół ks. Władysława Gurgacza

Ryszard Terlecki
Wielki wygnaniec
Metropolita krakowski ks. abp Eugeniusz Baziak

Jarosław Szarek
Bezpieka na dróżkach
Kalwaria Zebrzydowska

Ryszard Terlecki
Niech żyje papież
Piekary Śląskie

Piotr Chmielowiec
W cieniu Lwowa
Uroczystości milenijne w Lubaczowie

Marek Lasota
Ulice nie dla wiernych
Procesje pod nadzorem

Wstęp

Zabory, walka o miejsce na mapie Europy, dwudziestoletni trud odbudowy, a później niemiecki i sowiecki najazd, okrucieństwo okupacji, przesiedlenia i emigracyjna diaspora - ostatnie dwa wieki historii tragicznie doświadczały Polaków. W zmaganiach o niepodległość Polakom zawsze towarzyszył Kościół. Także zakończenie drugiej wojny światowej nie przyniosło ani wolności, za którą przelano tyle krwi i poniesiono tyle ofiar, ani życia w pokoju i trudzie, które owocowałoby szczęściem i dostatkiem pokoleń. Dla polskiego Kościoła nadeszła kolejna godzina próby.
"Gdy Naród miał zamknięte usta, gdy wszystko zda się odpłynęło, zostało odepchnięte, zawsze jeszcze pozostawał Kościół i on trwał. Kościół w Polsce nie ma zwyczaju opuszczać Narodu. Nie miał nigdy takiego zwyczaju, nie ma go więc i teraz" - mówił w Wigilię 1980 roku prymas Polski ks. kardynał Stefan Wyszyński.
W PRL-u Kościół katolicki stanowił najważniejszą moralną siłę, sprzeciwiającą się budowie totalitarnego państwa. Przez wiele lat był jedyną oazą wolności, z której rozlegał się głos w obronie praw narodu i wiary. Dlatego z taką zawziętością zwalczali go komuniści. Dopiero teraz, gdy dzięki Instytutowi Pamięci Narodowej otwierają się archiwa byłego Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa, ujawnianych jest wiele dokumentów, ilustrujących metody i sposoby walki z Kościołem. Takich działań były tysiące -zamykano katolickie szkoły, wydawnictwa, seminaria, zdejmowano krzyże w salach lekcyjnych i szpitalnych, zakazano nauki religii w szkołach, nie pozwalano na budowę kaplic i kościołów, utrudniano obchodzenie katolickich świąt i organizowanie pielgrzymek, aresztowano i sadzono duchownych, a niektórych skrytobójczo mordowano, prowadzono kampanie pełne oszczerstw i nienawiści, nasyłano agenturę, próbowano rozbić Kościół od środka.
Nowa seria Domu Wydawniczego "Rafael" przez pryzmat niekiedy lokalnych czy drobnych wydarzeń pokazuje zmagania Kościoła z komunistycznym reżimem prowadzone w latach 1945-1989.
Pierwsza publikacja poświęcona jest tajnym strukturom komunistycznego aparatu bezpieczeństwa, zajmującego się dezintegracją Kościoła, zamierzeniom Urzędu Bezpieczeństwa wobec jezuity ks. Władysława Gurgacza, jak również krakowskiego metropolity ks. Eugeniusza Baziaka. Autorzy przedstawiają także działania Służby Bezpieczeństwa wobec uroczystości milenijnych w Lubaczowie oraz pielgrzymek do Kalwarii Zebrzydowskiej i Piekar Śląskich.
Przez kilkadziesiąt lat rządzący Polska komuniści tworzyli swoją historię. Miejsce patriotów walczących o niepodległość zajmowali ludzie służący interesom obcego mocarstwa - oni trafiali do podręczników i na pomniki. Spustoszenia dokonane w społecznej świadomości są ogromne. Czas na odbudowę delikatnej tkanki narodowej pamięci, bez której nie przetrwa żaden naród. Temu ma służyć właśnie historyczna seria Domu Wydawniczego "Rafael".
Wielokrotnie zachęca do tego Ojciec Święty Jan Paweł II. Już w czasie pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny w czerwcu 1979 roku mówił do polskiej młodzieży: "Wy macie przenieść ku przyszłości całe olbrzymie doświadczenie dziejów, któremu na imię Polska. Jest to doświadczenie trudne, chyba jedno z trudniejszych w świecie, Europie, Kościele. Tego trudu się nie lękajcie. Z tego trudnego doświadczenia, któremu na imię «Polska», można wydobyć lepszą przyszłość, ale tylko pod warunkiem uczciwości, trzeźwości, wiary, wolności ducha, siły przekonań. Bądźcie konsekwentni w swojej wierze".
Książki ukazujące się w serii "Kościół w godzinie próby 1945-1989" będą przedstawiać jeden z fragmentów tego trudnego doświadczenia, jakim były zmagania komunistycznego państwa z religią i duchowieństwem. Tę walkę Kościół wygrał, ale nadal toczy się bitwa o pamięć...

Fragment tekstu

Jarosław Szarek
Osaczony kapelan
Agentura wokół ks. Władysława Gurgacza

- Był z nami w najtrudniejszych chwilach. Nigdy nas nie opuścił. Dodawał wiary i otuchy. Nawoływał do nie-przelewania niepotrzebnie polskiej krwi. Zawsze wspierał moralnie, tłumaczył sens oporu wobec komunistów. Sam pasjonował się filozofią, wiele nam o niej opowiadał. Dużo malował, był uzdolniony plastycznie. Ostatni raz widziałem się z nim na tydzień przed jego aresztowaniem - wspomina ks. Władysława Gurgacza Tadeusz Ryba "Jeleń", jeden z uczestników konspiracyjnej Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej, walczącej z komunistami do 1949 roku.

Ksiądz Władysław Gurgacz urodził się w 1914 roku w Ja-błonicy Polskiej koło Krosna. Wstąpił do kolegium Jezuitów w Starej Wsi, a w Krakowie rozpoczął studia filozoficzne. W 1939 roku w Wielki Piątek, podczas pobytu na Jasnej Górze złożył "Akt całkowitej ofiary" za Ojczyznę w niebezpieczeństwie. W październiku 1939 roku został aresztowany przez Sowietów. Po zwolnieniu udało mu się przedostać przez "zieloną granicę" znów do Starej Wsi. Święcenia kapłańskie przyjął w 1942 roku na Jasnej Górze. Po wojnie był kapelanem szpitala w Gorlicach, a od września 1947 roku kapelanem sióstr służebniczek w Krynicy.
Tam też w lutym i marcu 1948 roku prowadził rekolekcje, cieszące się wśród wiernych ogromną popularnością. Wtedy do ks. Gurgacza przyszedł z prośbą o spowiedź dowódca konspiracyjnej organizacji - Polska Podziemna Armia Niepodległościowa (PPAN) Stanisław Pióro ps. "Emir". Jednocześnie poinformował go o działalności PPAN-u i pytał o ocenę moralną różnych czynów, między innymi odebrania sobie życia w razie niebezpieczeństwa, kiedy wolno i czy wolno zabić bliźniego, o sens działalności podziemnej. Wzmagający się terror Urzędu Bezpieczeństwa powodował, że coraz więcej członków PPAN-u szukało schronienia przed aresztowaniem. Dlatego Pióro planował utworzyć z nich partyzancki oddział leśny i chciał zapewnić im duchową opiekę kapelana. Z tą propozycją zwrócił się do ks. Gurgacza, który ją przyjął w kwietniu 1948 roku: "gdyż nie uważałem że przynależność do nielegalnej organizacji jest grzechem, bo prześladowany ma prawo bronić swojego życia i uciekać". O swej decyzji powiadomił przebywającego w Starej Wsi prowincjała Jezuitów.
Oddział pod dowództwem Stanisława Pióro "Emira" zebrał się po raz pierwszy 30 maja 1948 roku w lesie w okolicy Kamionki Wielkiej. Początkowo, na wniosek ks. Gurgacza, przyjął nazwę: Pierwszy Podhalański Oddział Partyzantów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Różańca Świętego, a później "Żandarmeria". W opuszczonej chacie góralskiej przebywali do 27 czerwca, po czym przenieśli się do złotnickiego lasu. Z tymi żołnierzami ks. Gurgacz spędził rok, aż do momentu aresztowania.
(...)

Strona redakcyjna

AUTORZY
Piotr Chmielowiec
Marek Lasota
Jarosław Szarek
Ryszard Terlecki

REDAKCJA
Agata Pindel-Witek
Tomasz Balon-Mroczka (red. serii)

KOREKTA
Agata Chadzińska
Katarzyna Lupa

OPRACOWANIE KOMPUTEROWE
Maciej Macnar
Andrzej Witek

ISBN 83-89431-05-X

Copyright 2003
Dom Wydawniczy "Rafael"
ul. Grzegórzecka 69 31-559
Kraków tel./fax(0*12)4111452
e-mail: rafael@rafael.pl www.rafael.pl

DRUK: TAWDRUK,
tel. (0*12) 25113 68