ks. Grzegorz Klaja

Ołtarz w świetle teologii

Kategoria

naukowe

Wydawnictwo Księży Sercanów DEHON

Cena 30.40 zł

ISBN 978-83-7519-040-3
216 stron
format 23,5x16,5x1,5 cm
oprawa twarda
Kraków 2008
waga 0.462 kg
nr kat. Rhema 23727

Towar lub tytuł już niedostępny

Notka

W KSIĄŻCE ROZPATRYWANE SĄ ZAGADNIENIA:

- teologia stołu Pańskiego na przykładzie zabytkowych i współczesnych ołtarzy oraz obrzędów poświęcenia kościoła;
- teologiczne wskazania organizacji prezbiterium i nawy;
- miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu;
- wyrazy czci (ukłony i przyklęknięcia) wobec ołtarza i tabernakulum;
- stół Pański a wydarzenia kulturalne (inscenizacje, koncerty) w świątyni;
- nowe rozwiązania w urządzaniu wnętrza kościoła.

Spis treści

Przedmowa
Wstęp

ROZDZIAŁ I
TEOLOGICZNA MYŚL OŁTARZA W RYSIE HISTORYCZNYM
1. Forma ołtarza - w kręgu teologii wieczerzy i ofiary
1.1. Określenia ołtarza
1.2. Stół
1.3. Ołtarz skrzyniowy
1.4. Ołtarze blokowe i sarkofagowe
2. Od jednego do wielu ołtarzy
2.1. Wymowa teologiczna jednego ołtarza
2.2. Przyczyny powstawania wielu ołtarzy
2.2.1. Rola relikwii
2.2.2. Msze prywatne
2.3. Wymowa teologiczna ołtarzy bocznych
2.4. Ołtarz główny
3. Więź relikwii z ołtarzem
3.1. Podwaliny związku relikwii z ołtarzem
3.2. Powstawanie zwyczaju
3.3. Sposoby realizacji
3.3.1. Konfesje
3.3.2. Sepulcrum w ołtarzu
3.4. Motywy i idee teologiczne
3.4.1. W kluczu ofiary Chrystusa
3.4.2. W kluczu Kościoła
3.4.3. Rozumienie mistyczne
4. Miejsce i kierunek usytuowania ołtarza
4.1. Miejsce
4.2. Na osi wschód-zachód
5. Kamień - wyraz teologicznej idei ołtarza
5.1. Motywy i historia
5.2. Myśl teologiczna

ROZDZIAŁ II
TEOLOGIA OŁTARZA W "OBRZĘDACH POŚWIĘCENIA KOŚCIOŁA I OŁTARZA"
1. Poświęcenie ołtarza w historii
1.1. Świadectwo pierwszych dedykacji
1.2. Kształtowanie obrzędów
1.3. Potrydencki Pontyfikał rzymski
2. Perspektywa Kościołów wschodnich
2.1. Charakterystyka obrzędów
2.2. Idee teologiczne
3. Odnowiony Pontyfikał rzymski
3.1. Kryteria i kształtowanie Pontyfikału
3.2. Charakterystyka księgi
4. Teologia ołtarza według Obrzędów poświęcenia kościoła i ołtarza
4.1. Kluczowe perspektywy
4.2. Centralizm ołtarzowy
4.3. Ołtarz ofiary i stół Pana
4.3.1. Perspektywa sakramentalnej ofiary
4.3.2. Perspektywa świętej uczty
4.4. Symbol Chrystusa
4.5. Ad regnum caelorum
4.6. Wołanie o jedność Kościoła i wierność
4.7. Od teologii do wznoszenia ołtarza

ROZDZIAŁ III
OŁTARZ A MIEJSCE PRZECHOWYWANIA NAJŚWIĘTSZEJ EUCHARYSTII
1. Teologiczne idee towarzyszące Eucharystii a miejsca
i sposoby jej przechowywania (spojrzenie historyczne)
1.1. Motywy i miejsca przechowywania Najświętszego Sakramentu (pierwsze wieki)
1.2. Idea Grobu Pańskiego
1.3. Symbolika Arki Przymierza
1.4. Tabernakula w figurach maryjnych
1.5. Tabernakula wiszące
1.6. Sakraria ścienne i sakramentarze
1.7. Na ołtarz główny
2. Podstawy teologiczne rozdziału tabernakulum od ołtarza
2.1. Argumenty za umiejscowieniem tabernakulum na ołtarzu
2.2. Przyczyny rozdziału tabernakulum od ołtarza
3. Relacja zachodząca między ołtarzem a tabernakulum
3.1. Powody istnienia dylematów
3.2. Immanentna jedność ołtarza i tabernakulum
3.3. Miejsce na tabernakulum

Zakończenie
Wykaz skrótów
Wybrana bibliografia
Spis ilustracji
Aneks

Fragment tekstu

Miejsce i kierunek usytuowania ołtarza

W symbolice ołtarza zawarta jest idea eschatologiczna i Paschy Chrystusa, ciągle aktualizowanej w liturgii Kościoła. Dlatego bardzo istotny był wybór miejsca dla stołu Pańskiego. Ołtarz odpowiednio wkomponowany w przestrzeń kościoła scalał ją i definiował, wyrażał obowiązującą teologię i duchowość liturgiczną - szczególnie eucharystyczną oraz zgromadzenia liturgicznego.

[...] Jako przykład może posłużyć zachowany domowy kościół z Dura Europos. Budynek mieszkalny został przystosowany do potrzeb liturgicznych. Znajduje się w nim kilka pomieszczeń. Jedno z nich służyło jako baptysterium, największe, powstałe z dwóch pokoi, o rozmiarach 12,25x5,15 m, służyło do gromadzenia się wspólnoty na liturgii eucharystycznej. Oratorium mogło pomieścić około 70 osób. Od strony wschodniej istniało podium, prawdopodobnie przeznaczone dla biskupa. Tam również mógł znajdować się ołtarz, choć nie jest to do końca rozstrzygnięte.
Zdecydowanie odmienna sytuacja społeczna towarzyszyła urządzaniu i budowaniu pomieszczeń dla wspólnot chrześcijańskich po przełomie konstantyńskim. Odbywało się to w atmosferze swobody, a nawet poparcia dla tych przedsięwzięć. Badanie miejsc sytuowania ołtarza w chrześcijańskiej starożytności może fascynować. Decyzja nie należała bowiem do przypadku. Nie chodziło też o uwzględnienie jedynie artystycznych czy praktycznych względów. Głównym architektem wnętrza była perspektywa teologiczna wyznaczana przez rozumienie liturgii.
Powierzchowne spojrzenie, szczególnie ze współczesnej perspektywy, kazałoby szukać ołtarza w geometrycznym centrum i środku nawy, skoro jest on znakiem obecności Pana pośród swego ludu. Takie rozwiązanie stosowano w starożytnych kościołach, ale nie zawsze i nie wszędzie. Często radzono sobie inaczej. Nawet w kościołach zbudowanych na planie centralnym - co wydawałoby się rzeczą naturalną - ołtarz nie był umieszczany w centrum. Przykładem jest słynny kościół s. Vitale w Rawennie, wzniesiony na planie dwóch koncentrycznych ośmioboków. W wewnętrznej części znajduje się osiem filarów dzielących wnętrze. Pomiędzy filarami znajduje się siedem eksedr, zaś w miejscu ósmej znajduje się ołtarz. Wyrażało to głęboką myśl teologiczną, a nawet więcej: był to znak i symbol ołtarza oraz roli, jaką on pełni.