Spis treści
Poetycka droga Papieża Wojtyły (Marek Skwarnicki)
KAROL WOJTYŁA
1. POEZJE
Renesansowy psałterz
Pieśń o Bogu ukrytym
Pieśń o blasku wody
Matka
Myśl jest przestrzenią dziwną
Kamieniołom
Profile Cyrenejczyka
Narodziny wyznawców
Kościół
Wędrówka do miejsc świętych
Wigilia wielkanocna
Myśląc Ojczyzna
Rozważanie o śmierci
Odkupienie szuka twego kształtu, by wejść w niepokój wszystkich ludzi
Stanisław
2. DRAMATY
Hiob
Jeremiasz
Brat naszego Boga
Przed sklepem jubilera
Promieniowanie ojcostwa
Wstęp
(...)
POETYCKA DROGA PAPIEŻA WOJTYLY
Ćwierćwiecze pontyfikatu Jana Pawła II to także 25. rocznica momentu, gdy świat się dowiedział, że Papież Wojtyła jest poetą. Do tej pory albo swoje młodzieńcze liryki i dramaty ukrywał, w ogóle ich nie publikując, albo nowo powstające utwory drukował pod pseudonimami. Pseudonimy te to: Andrzej Jawień, A.J., Stanisław Andrzej Gruda, Piotr Jasień. Używanie pseudonimu Andrzeja Jawienia przypisywano wpływowi na autora powieści Jana Parandowskiego Niebo w płomieniach, której bohaterem jest Jawień. Okazało się jednak, że Jawień to nazwisko parafian w Niegowici, wsi, w której po święceniach Wojtyła był wikarym. Według relacji Stanisława Grygiela z kolei, Stanisław Andrzej Gruda to pseudonim wymyślony przypadkowo wspólnie z nim, w momencie gdy Kardynał przyniósł do redakcji "Znaku" tekst misterium Promieniowanie ojcostwa. Grygiel pełnił wtedy funkcje redakcyjne w "Znaku". Pochodzenia kryptonimu A.J. (inicjały Andrzeja Jawienia?) oraz Piotra Jasienia nie znam. W momencie wyboru na papieża Karol Wojtyła całkowicie zaprzestał twórczości literackiej, by po 24 latach ogłosić poetyckie "medytacje" - Tryptyk rzymski.
Natychmiast po wyborze Ojca Świętego Wydawnictwo Znak zwróciło się do niego z prośbą o zezwolenie na wydanie jego wierszy, dramatów i artykułów na tematy teatralne. Autor wyraził zgodę, prosząc, by selekcją utworów, które mają być publikowane, układem i zawartością zbiorowego wydania zajęli się Jerzy Turowicz i niżej podpisany. Jedynym życzeniem szczegółowym autora było to, by publikować wyłącznie utwory i teksty uprzednio ogłoszone drukiem.
Praca nad pierwszym wydaniem tomu Poezje i dramaty rozpoczęła się zimą roku 1978/1979. Jerzy Turowicz i ja otrzymaliśmy z Kurii Metropolitalnej w Krakowie teczki z kopiami maszynopisów wszystkich utworów Karola Wojtyły, które miały być podstawą naszej pracy. Wśród nich były więc także teksty młodzieńcze zatytułowane zbiorowo Renesansowy psałterz - Księga słowiańska i dramaty pisane jeszcze w roku 1940 wierszem.
Fragment tekstu
(...)
l
(LIST DO PRZYJACIELA)
Sobótkom się kłaniaj ode mnie
i świątkom starego Wowra,
post sprawującym po drogach
-ascetycznym, wychudłym świątkom.
- Płomień sobótki się zegnie,
zakotli nad goryczkami,
na dwóch zakolebie się nogach -
Kłaniaj się dębom, świerkom - wszystkim pamiątkom.
W tych sobótkach się serca sprzęgają
utajonych płomieni węzłami.
Poezja jest ukojeniem - sobótek córa.
Madochorze się kłaniaj ode mnie
z poszarpanemi sosnami - -
Ładnie dziś u Was, w górach!
II
(LIST DO PRZYJACIELA)
Ten list, Drogi, do Ciebie, bo z Tobą się dzielę
wschodami zórz i chlebem białych błogosławieństw,
i blaskiem, który księżyc rozsuł po popiele,
tęsknotami za Złotym Wiekiem - w śnie - na jawie...
A tu mosty, tu drogi, tu ciernie. Tak co dzień.
Ludzkość spętanym skrzydłom wciąż łoży objaty.
Lecz oto jest poeta - piastowicz-kołodziej:
niech pobuduje mosty, drogi wskroś zatraty.
Wznosić tedy poczynam młodzieńczy most Dążeń:
budowla kaskadami upiętrzona w górę.
- Na wieczór ten lipowy wspomnij, jak ja pomnę,
wspomnij: błękitny powiew przechadzał się krużgankiem -
Już wtedy, ja już wtedy ten takt słowom kułem
- Potem Afrodis z fal powstała -: ale to było rankiem.
III
(LIST DO PRZYJACIELA)
Wyjdź porą ponieszporną w karmazynowy szlak.
W błękitne wejdź omglenie, w ziemistość czarnych ścież.
Jak dziecię małe się wsłuchaj, u zielonych klęcząc młak
w tabernaculum ziemi - serce przy sercu mierz!
Korzeniem soków sięgnij! - Kroplami się sączą w konary
ukrzyżowane cierpieniem, a w każdej kropli jest ból.
Matki powiedzą ciężarne, że ból się w serca zarył...
Dzieci się pytaj... czy wiedzą?... Matczynym piersiom zwól.
Na psalmy wychodzisz wieczorne. Czemu jest w ziemi boleść?
i w grudzie każdej się kryje karmazynowy stop?
Zapytaj się matki w odwieczerz, karmazynowym znojem
gdy niwę rozchełstaną radiem rozrzuca chłop -
a dowiesz się odpowiedzi: - że wrosła nam w ciała i w dusze
i ból jej z naszych jest bólów: w jedno stopiony kruszec.
Strona redakcyjna
Projekt okładki
OLGIERD CHMIELEWSKI
Na obwolucie
Michał Anioł, Daniel (fragment fresku z Kaplicy Sykstyńskiej)
Wybór i układ
z upoważnienia Autora
MAREK SKWARNICKI
JERZY TUROWICZ
Redakcja filologiczna tekstów Karola Wojtyły zebranych w działach "Poezje" (z wyjątkiem Renesansowego psałterza), "Dramaty" i "Szkice" JAN OKOŃ
Redakcja tomu
WOJCIECH BONOWICZ
MICHAŁ ROMANEK
Korekta
Barbara Gąsiorowska
Piotr Mocniak
Beata Trebel
Łamanie
Irena Jagocha
Niniejsze wydanie ukazuje się za zgodą
Libreria Editrice Vaticana.
Copyright by Wydawnictwo Znak, Kraków 2004 Tryptyk rzymski
Copyright by Wydawnictwo Archidiecezjalne św. Stanisława BM w Krakowie, 2003
ISBN 83-240-0422-X
Zamówienia: Dział Handlowy, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37
Bezpłatna infolinia: 0800-130-082
Zapraszamy do naszej księgarni internetowej: www.znak.com.pl