Michał Heller, Józef Życiński

Wszechświat - Maszyna czy Myśl?

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Notka

Czy prostota i złożoność wzajemnie się wykluczają?
Dlaczego całość jest czymś więcej niż tylko sumą swoich części?
Dlaczego nie wszystko można wyjaśnić prawami mechaniki klasycznej?

Mechanicyzm jest ciekawym przykładem systemu filozoficznego, który zarówno swe powstanie jak i swój spektakularny upadek zawdzięcza teoriom fizycznym. Powstał dzięki mechanice klasycznej, będącej źródłem jego siły oraz filozoficznej atrakcyjności; upadł dzięki mechanice kwantowej i teorii względności. Ale upadek filozofii mechanistycznej nie zakończył sporu o słuszność redukcjonistycznego sposobu myślenia.

Książka jest efektem twórczej współpracy dwóch wybitnych uczonych: Michała Hellera i Józefa Życińskiego. Profesorowie snują rozważania o ruchu jako sposobie wszelkiego istnienia, granicach racjonalności oraz poszukiwaniach ideału nauki, których nigdy nie należy porzucać.

Niniejsze wydanie jest wzbogacone o trzy rozdziały autorstwa Tadeusza Pabjana, charakteryzujące dokonania stosunkowo nowej gałęzi nauki, jaką jest teoria złożoności.
(Rh)

Spis treści

Przedmowa do drugiego wydania

Wprowadzenie do pierwszego wydania

Część I
Mechanicyzm przed powstaniem mechaniki

1. Wielość mechanicyzmów

2. Mechanicyzm przed mechaniką
Filozofia ognia i zmiany
U źródeł atomizmu
Mechanika okresu astrologów

3. U źródeł nauki nowożytnej
W poszukiwaniu nowej metody
Powstanie nowej mechaniki

Część II
Powstanie mechaniki i nowożytnego mechanicyzmu

4. Logika zderzeń czyli o kartezjańskiej maszynie świata
Moje ówczesne dwadzieścia trzy lata
Filozof metody
Przepaść
More geometrico
More mechanico
Mechanika spekulatywna
Kartezjańska mechanika świata
Produkty uboczne, które przetrwały

5. Matematyczne zasady Izaaka Newtona
Epitafium Newtona
Droga do sukcesu
Dzieło
Mechanika i geometria
Newtonowski obraz świata
Triumf dzieła i tragedia geniusza

6. Bóg i materia
Z rodowodu pojęcia materii
Materia w filozofii Newtona
Na granicach teorii
W poszukiwaniu przyczyny

7. Względność istnienia
Pastorał i pióro
Stół filozofa
Metodologiczne ograniczenia nauki
Oczyszczenie mechaniki
Brzytwa Berkeleya

8. Względność przeciw absolutom
Dwaj rywale
Dwie strategie
Maksymalnie relatywistyczny świat Leibniza
Czas i przestrzeń w świecie Leibniza
Pokora filozofa

9. Na progu naukowej mitologii

10. Newtonizm uczonych i wizjonerów


Część III
Mechanicyzm Oświecenia

11. Zagadka substancji wszechrzeczy i człowieka
Człowiek w mechanistycznym świecie
La Mettrie - lekarz, filozof, satyryk
Człowiek maszyną złożoną
Dusza z błota
Jak działa ludzki organizm
Podtrzymywanie drgań naturalnych
Ciało ludzkie - zegar
Człowiek - zwierzę
Ewolucja człowieka
Teoria poznania
Stosunek do religii
Etyka
Człowiek-maszyna z dzisiejszej perspektywy

12. Ruch - sposób wszelkiego istnienia
Biblia materialistów
Baron d'Holbach
Świat - samowystarczalna, wielka całość w ruchu
Życie i człowiek
Etyka i społeczeństwo
System przyrody czytany dzisiaj

Część IV
Złoty wiek mechanicyzmu

13. Od Eulera do Laplace'a
Mechanika i filozofia
Na fundamentach
"Formalizm Lagrange'a"
Mechanika i nauki techniczne
System świata Laplace'a
Zbędna hipoteza

14. Mechanistyczna reforma nauki społeczeństwa
Nowe wcielenie mechanicyzmu
Hume: ciekawość stawiająca granice
Comte: rewolucja myśli przeciw rewolucjom w polityce
Mill: mechanizmy empirycznej metody
Bentham i Mill: mechanizmy sztuki życia
Zalążki upadku

15. Ewolucjonizm more mechanico
W poszukiwaniu metody dla biologii
Między dogmatem i metodą

16. Dialektyka zamiast mechaniki

17. Mechanistyczna krytyka mechaniki
Krytyka czystego doświadczenia
Rozpad naukowego faktu
Oczyszczenie mechaniki
Mechanistyczny obraz świata
Wpływ Macha
Początek końca

Część V
Schyłek ery mechanicyzmu

18. Przed upadkiem monarchii w nauce
In medio vitae
...In morte sumus

19. Światło i eter
Od Kartezjusza do Maxwella: myślenie geometrią
Elektromagnetyczna teoria światła
Odmienna perspektywa
Z dziejów eteru

20. Przed naukowym przewrotem
Instynkt syntezy
Oddalająca się synteza
Elektromagnetyczny obraz świata
O krok od odkrycia
Bilans mijającej epoki

21. Mechanika kwantowa a upadek mechanicyzmu
Kłopoty z ciałem... doskonale czarnym
Być cząstką albo falą - oto jest pytanie
Festiwale Nielsa Bohra
Katar sienny Wernera Heisenberga
Granice, których nie można przekroczyć
Anarchizm interpretacyjny
Mechanizm kwantowy

22. Relatywistyczny przewrót
Herezja Einsteina
Rewolucja 1905 roku
Przejście graniczne
Dalszy ciąg rewolucji Einsteina

Część VI
Mechanicyzm po upadku

23. Mechanicyzm dla matematyków
Koniec mitu samooczywistości
Komplikacje poszukiwania prostoty

24. U granic racjonalności
Grzech pierworodny matematyki
Pewność a czas

25. W poszukiwaniu ideału nauki
Jedność nauki a wielość filozofii
Indukcjonizm za horyzontem zdarzeń

26. Filozofia sztucznej inteligencji
La Mettrie redivivus?
Od argumentu Lukasa do afer Dreyfusa

27. DNA i Syzyf redivivus
Genetyka dla poetów
Analiza przeciwko poezji
Filozofia przypadku a zasada antropiczna

28. Prosty świat redukcjonizmu
Koniec raju redukcjonistów
Otwarty wszechświat i zasada ignorancji

Część VII
Redukcjonizm po mechanicyzmie

29. Historia pewnej polemiki
Przerażający przykład myślenia fizyków
Strzałki, które zbiegają się do jednego źródła
Problem rozumienia świata przyrody
Co jest mniej, a co bardziej fundamentalne?

30. Różne oblicza redukcjonizmu
Redukcjonizm logiczny i teoretyczny
a wyjaśnienie redukcyjne
Redukcjonizm mały i wielki
Redukcjonizm logiczny, atomistyczny, semantyczny i metodologiczny
Czy można rozstrzygnąć spór o redukcjonizm?

31. Złożoność i samoorganizacja
Chaos deterministyczny
Zagadka życia
Jak wyjaśnić samoorganizację?
Spór nierozstrzygnięty

Posłowie do pierwszego wydania. Otwarte perspektywy świata myśli i świata przyrody

Indeks