Zygmunt Hajduk

Ogólna metodologia nauk

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Notka

Skrypt przeznaczony jako pomoc zarówno dla prowadzących wykład, ćwiczenia, jak i uczestników zajęć kierunków przyrodniczych i filozofii przyrody. Zawartość wzorowana na wykładzie metodologii nauk śp. ks. prof. dra hab. Stanisława Kamińskiego.

Spis treści

Przedmowa

Przedmowa do wydania trzeciego


Część I. Nauki o nauce - ogólna metodologia nauk; potrzeba

1. Ogólna metodologia nauk
2. Potrzeba uprawiania metodologii

Semiotyka
1. Charakterystyka
2. Dzieje
2.1.Starożytność
2.2. Przełom V/VI wieku
2.3. Średniowiecze
2.4. Nowożytność
2.3. Działy semiotyki

O znaku
1. Pojęcie i rodzaje znaków
2. Teorie dotyczące natury znaku:

Język
1. Charakterystyka pojęcia
2. Rodzaje języków:
3. Funkcje języka
4. Wyraz - wyrażenie - podział znaków językowych

Semiotyczne funkcje wyrażeń (znaków językowych): pragmatyczne, semantyczne, syntaktyczne
1. Funkcje pragmatyczne wyrażeń
1.1. Podział funkcji pragmatycznych
1.2. Różne koncepcje znaczenia:
1.3. Rodzaje wyrażeń ze względu na znaczenie
2. Funkcje semantyczne wyrażeń
2.1. Rodzaje funkcji semantycznych
2.2. Supozycja
3. Funkcje syntaktyczne wyrażeń

Kategorie (typy) wyrażeń (kategorie składniowe)
1. Trzy sposoby wyróżniania kategorii składniowych
2. Zdania - charakterystyka semiotyczna
2.1. Prawdziwość - fałszywość - adekwatność
2.2. Podział zdań
2.3. Zdania praktyczne
2.3.1. Typy zdań praktycznych
2.3.2. Problem orzekania wartości logicznej o zdaniach praktycznych
3. Nazwy
3.1. Charakterystyka
3.1.1. Trzy sposoby charakteryzowania nazwy
3.1.2. Pojęcie
3.1.3. Relacja treść-zakres nazwy
3.2. Podział nazw
3.3. Stosunki między zakresami (15, 5) i treściami nazw (5)
3.3.1. Stosunki między zakresami nazw
3.3.2. Stosunki między treściami nazw
3.4. Działania na treściach nazw
3.5. Działania na zakresach (wyróżnić)
3.5.1. Odróżnienia: podział logiczny * podział fizyczny, partycja
3.5.2. Charakterystyka podziału logicznego
3.5.3. Zastosowania podziału, inne operacje
3.5.4. Typowe błędy podziału logicznego
4. Funktory, operatory, junktory
4.1. Charakterystyka i podział
4.2. Wyrażenia funkcyjne; zmienna * niewiadoma

Wadliwości wyrażeń językowych
1. Typy wadliwości
1.1. Niezrozumiałość
1.2. Zrozumiałość niedostateczna
2. Środki zapobiegawcze

Definicja
1. Charakterystyka definicji
2. Podział (postacie) definicji
3. Sposoby urabiania definicji (5)
4 Granice definiowalności i zastępcze zabiegi definicji
5 Typowe błędy definiowania

Antynomie (paradoksy)
1. Pojęcie
2. Podział
3. Sposoby uchylania (unikania)


Część II. Teoria rozumowań

1. Racjonalne i nieracjonalne źródła przekonań
2. Charakterystyka rozumowania (trojaka); źródła rozumowania (obiektywne i subiektywne)
3. Pytania
3.1. Struktura
3.2. Rodzaje pytań
3.3. Warunki dobrze postawionego pytania
3.4. Rodzaje odpowiedzi
4. Natura rozumowania
4.1. Proces rozumowania
4.2. Typy związków
4.2.1. Związki logiczne
4.2.2. Związki pozalogiczne
5. Podział rozumowań:
5.1 Rozumowania proste (jednoetapowe, jednoogniwowe)
5.2. Rozumowania złożone (wieloetapowe, wieloogniwowe)
5.2.1. Dowodzenie
5.2.2. Wyjaśnianie
5.2.3. Rozstrzyganie (sprawdzanie)
6. Błędy rozumowania
6.1. Błąd logiczny, teoretyczny, praktyczny; sofizmat, paralogizm; paradoksy - antynomie
6.2. Typologie błędów w rozumowaniu
6.2.1. Rozumowania pozorne (niby-pseudorozumowania)
6.2.2. Wadliwe rozumowania
7. Erystyka
7.1. Ogólna charakterystyka erystyki
7.2 Dyskusja

Metodologia nauk (stricte, sensu stricto)
1. Metodologia nauk
2. Metoda naukowa
3. Metoda dedukcyjna
3.1. Do jakich nauk się stosuje?
3.2. Określić: metodę dedukcyjną, system dedukcyjny; podać: rodzaje systemów dedukcyjnych (2), etapy rozwojowe systemów dedukcyjnych (3)
3.3. O aksjomatyzacji
3.4. O formalizacji (systemu, ogólniej o formalizacji jakiejś nauki; określenie formalizacji i trzy etapy)
3.5. Niektóre zasadnicze pojęcia metamatematyki
3.6. Warunki poprawności systemów dedukcyjnych
3.6.1. Niesprzeczność
3.6.2. Zupełność
3.6.3. Rozstrzygalność (A. Church - 1936)
3.6.4. Kategoryczność (monomorficzność)
3.6.5. Niezależność układu aksjomatów
3.7. Klasyczne szkoły w zakresie podstaw matematyki
3.7.1. Logicyzm (G. Frege i B. Russell, J. Łukasiewicz, St. Leśniewski)
3.7.2. Formalizm (D. Hilbert, P. Bernays, J. von Neumann)
3.7.3. Intuicjonizm (L. Brouwer, A. Heyting)
3.8. Klasyczne rodzaje filozofii matematyki
3.9. Ogólna wartość metody dedukcyjnej
3.10. Cybernetyka
4. Metoda statystyczna
4.1. Rozumienie "statystyki" (trojakie); uwagi o historii metody, zagadnienia metody statystycznej (3)
4.2. Zbieranie materiału statystycznego
4.3. Analiza i interpretacja statystyczna
4.3.1. Opis
4.3.2. Współzależność zjawisk: korelacja, regresja
4.3.3. Dynamika zjawisk masowych: tendencje rozwojowe; indeksy (wskaźniki)
4.4. Teoria wnioskowań statystycznych łącznie z rozumowaniem statystycznym
4.5. Wartość interpretacji statystycznej
5. Metoda indukcyjna
5.1. Określenie i dwie formy metody indukcyjnej typowej dla nauk empirycznych (realnych)
5.2. Trzy etapy metody indukcyjnej
5.3. Zbieranie danych doświadczenia
5.4. Interpretacja danych doświadczenia (wyjaśnianie, tłumaczenie przez prawa lub przez hipotezy)
5.5. Rozstrzyganie hipotez oraz budowanie teorii
5.6. Etapy postępowania badawczego w naukach empirycznych wg indukcjonizmu i dedukcjonizmu (zestawienie podstawowych założeń tych kierunków 1-6)
6. Metoda historyczna (humanistyczna, indukcyjna dla nauk humanistycznych)
6.1. Historia" (3 znaczenia); metoda historyczna; "nauki humanistyczne (naturalizm-antynaturalizm)
6.2. Pojęcie i rodzaje źródeł historycznych
6.3. Trzy etapy metody historycznej
6.4. Heurystyka
6.5. Hermeneutyka (krytyka zewnętrzna /erudycyjna/), wewnętrzna /interpretacyjna - hermeneutyka w sensie właściwym/)
6.6. Synteza historyczna
6.7. Problemy metodologiczne "metody historycznej
6.7.1. Obiektywność poznania historycznego
6.7.2. Natura interpretacji historycznej
6.7.3. Możliwość daleko idących syntez historycznych (filozofia dziejów, teologia dziejów)


Część III. Logiczna teoria nauki (logika wiedzy, teoria nauki)

1. Wieloznaczność terminu "nauka" (trzy grupy znaczeń: forma poznania, treść poznania, dziedzina kultury)
2. Epistemologiczna charakterystyka nauki; wiedza potoczna -naukowa, mądrość
3. Nauki o nauce (nazwy, grupy)
4. Dzieje pojmowania nauki; historia pojęcia nauka
4.1. Starożytność i średniowiecze w determinowaniu pojęcia nauki (Arystoteles)
4.2. Czasy nowożytne (F. Bacon, Kartezjusz, Galileusz, Newton, Leibniz, Locke, Kant)
4.3. Trzecia koncepcja nauki (XIX/XX w.)
4.3.1. Pozytywizm I
4.3.2. Empiriokrytycyzm (pozytywizm teoriopoznawczy, pozytywizm II)
4.3.3. Neopozytywizm (pozytywizm III)
4.3.4. Szkoła Lwowsko-Warszawska
4.4. Czwarte podstawowe ujęcie nauki; przedstawiciele, ogólna charakterystyka; późne lata 50-te - nowa filozofia nauki
5. Metoda naukowa
6. Struktura i dynamika teorii naukowej
7. Nauka w społeczeństwie i kulturze
8. Rozmaitość i jedność nauk
8.1. Geneza i zadania porządkowania nauk
8.2. Proponowane w dziejach podziały nauk
8.3 Zarys proponowanego podziału nauk
8.4 Integracja nauki i współpraca naukowo-badawczą
9. Metodologiczne osobliwości (odrębności) nauk
9.1. Nauki aprioryczno-dedukcyjne a nauki empiryczno--indukcyjne
9.2. Nauki humanistyczne a przyrodnicze
9.3. Nauki praktyczne a teoretyczne
9.4. Filozofia
9.5. Teologia

Literatura uzupełniająca