ks. Stanisław Ziemiański SJ

Teologia naturalna. Filozoficzna problematyka Boga

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Wstęp

Na jednym ze spotkań profesorów wykładających metafizykę i filozofię Boga w polskich uczelniach katolickich padła propozycja opracowania podręcznika teologii naturalnej. Odpowiedziano, że jeszcze nie czas na to, ponieważ brak odpowiednich opracowań monograficznych poszczególnych zagadnień teodycei.
Propozycja ta i odpowiedz na nią może się wydawać dziwna. Przecież istnieją napisane w języku polskim podręczniki filozofii Boga, od lat używane na wydziałach filozoficznych i w seminariach duchownych, np. podręcznik ks. W. Granata, Teodycea, ks. S. Kowalczyka, Filozofia Boga, M. Gogacza, Poszukiwanie Boga, ks. L. Wciórki, Wiedzieć, że jest Bóg. Istnieje też niemała liczba publikacji z tej dziedziny np. ks. K. Kłósaka, o. M. A. Krąpca, M. Gogacza, s. J. Z. Zdybickiej i wielu innych.
A jednak owo zdanie o potrzebie podręcznika teologu naturalnej nie przestało być aktualne. Istnieje wiele zagadnień kontrowersyjnych, które się omija, wiele rozwiązań niezadowalających. W obecnym podręczniku, który powstał z okazji wykładów na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, niektóre z zagadnień filozofii Boga zostały opracowane niezależnie i w innym ujęciu niż to się zwykle czyni. Różnice te dotyczą szczególnie interpretacji pierwszej, trzeciej i piątej "drogi" św. Tomasza z Akwinu, które z tego względu potraktowano obszerniej. Inne argumenty, np, typu antropologicznego, przedstawiono pobieżnie ze względu na mniejszą, jak się zdaje, ich oczywistość. Wiele zagadnień ujęto krótko i tradycyjnie, zwłaszcza w części dotyczącej natury Boga, gdzie nawiązano do wykładów, jakie miał w Krakowie niezapomnianej pamięci o. Władysław Mar-kucki SJ (zm. 1982). Natomiast założenia metafizyczne całego traktatu potraktowano szerzej, aby główne rozważania teodycealne nie były zawieszone w próżni.
Gdy idzie o ogólny charakter traktatu, nawiązuje się w nim do tradycyjnej filozofii arystotelesowsko-tomistycznej, jednak bez niewolniczego trzymania się tez klasycznych, interpretując je w świetle współczesnych osiągnięć nauk. Według klasyfikacji filozofii Boga, podanej przez ks. S. Kamińskiego, jest to opracowanie metodologicznie kompleksowe, złożone z problematyki filozoficznej i pozafilozoficznej - tak zwana teodycea scientystyczna. "Koncepcja ta - jak pisze S. Kamiński - zawiera całość doktrynalną, która dotyczy poznania Boga na styku nauk przyrodniczych, humanistycznych (psychologii, socjologii i nauk o kulturze) i filozoficznych".
Podręcznik dzieli się na trzy części. W pierwszej z nich przedstawiono i przedyskutowano zasadnicze tezy metafizyki ogólnej, w drugiej zajęto się argumentami na istnienie Boga, w trzeciej zaś omówiono zagadnienia związane z naturą Boga.
Zdaję sobie sprawę z tego, że praca ta może budzić sprzeciwy, szczególnie gdy idzie o stanowisko, zresztą nie odosobnione, co do ruchu przestrzennego i celowości oraz o metodę sięgania w argumentacji do bazy faktów fizykalnych i biologicznych, ujmowanych wprawdzie filozoficznie, ale budzących opory u filozofów nastawionych na czerpanie materiału dowodowego ze sfery poznania potocznego. Staram się więc to stanowisko uzasadniać zarówno pozytywnie jak i negatywnie przez krytykę innych stanowisk. Czy to uzasadnienie jest przekonujące, niech ocenią Czytelnicy.

Kraków, 20. IX. 1994 r.
Ks. Stanisław Ziemiański SJ