Bogusław Wójcik

Bioetyka i tożsamość człowieka

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Notka

Wzrost wiedzy i postęp technologiczny pozostają czynnikami poszerzającymi możliwości medycyny, ale także generującymi nowe problemy etyczne. Ich rozstrzygnięcie może natrafiać na pewne trudności. Na pytania: "kiedy zaczyna się życie ludzkie?", czy "kiedy człowiek umiera?", trudno uzyskać rzetelne odpowiedzi. Autor Bioetyki i tożsamości ich szuka, odwołując się zarówno do bogatej tradycji filozoficznej, jak i współczesnej nauki.

Spis treści

Wprowadzenie
1. Powstanie i natura bioetyki
1.1. Powstanie bioetyki
1.2. Bioetyka jako dyscyplina naukowa
1.3. Centralna teoria bioetyki
1.4. Biologizacja bioetyki czy powrót do prawa naturalnego?
1.5. Bioetyka współczesna - analiza trendów

2. Filozoficzne spory o tożsamość człowieka
2.1. Logika a identyczność
2.2. Ujęcie metafizyczne - perspektywa historyczna
2.2.1. Arystoteles - tożsamość człowieka jako potencjalność materialna
2.2.2. Tomasz z Akwinu - tożsamość człowieka jako tożsamość substratu
2.2.3. T. Hobbes i Kartezjusz - tożsamość człowieka a rozwój nauk nowożytnych
2.2.4. J. Locke - tożsamość osobowa: nowy paradygmat
2.2.5. D. Hume i G.W. Leibniz - tożsamość człowieka: fikcja
czy ontologiczna konieczność?
2.3. Tożsamość człowieka - współczesne rozwiązania
2.3.1. Antykryterianizm
2.3.1.1. R.M. Chisholm - pierwotność tożsamości osobowej
2.3.1.2. R. Swinburne - niespójności kryterianizmu
2.3.1.3. Filozofia podmiotu
2.3.1.4. Personalizm chrześcijański
2.3.2. Kryterianizm
2.3.2.1. Kryterianizm psychologiczny
2.3.2.1.1. Tożsamość osobowa jako ciągłość pamięci
2.3.2.1.2. Tożsamość osobowa jako ciągłość quasi stanów psychologicznych (S. Shoemaker, D. Parfit, D. Lewis)
2.3.2.2. Kryterianizm fizyczny
2.3.2.2.1. Kryterium mózgowe (T. Nagel, D. Wiggins, J. Perry)
2.3.2.2.2. Kryterium wykonawcy fizycznego (P. Unger, R. Nozick)
2.3.2.2.3. Kryterium cielesne (B. Williams)
2.3.2.2.4. Animalizm (P.F. Snowdon, E.T. Olson)

2.4. Świadomość a tożsamość osobowa
2.5. Status eksperymentów myślowych
2.6. Socjologiczne i psychologiczne ujęcie tożsamości
2.7. Podsumowanie

3. Tożsamość człowieka a medycyna
3.1. Tożsamość człowieka a status embrionu ludzkiego
3.1.1. Relatywizacja argumentu z tożsamości embrionu ludzkiego
3.1.2. Argumenty za nienaruszalnością tożsamości embrionu ludzkiego
Wnioski
3.2. Technologie udoskonalające człowieka a jego tożsamość
Wnioski
3.3. Klonowanie a tożsamość człowieka
Wnioski
3.4. Transplantologia a tożsamość człowieka
Wnioski
3.5 Ksenotransplanty a tożsamość człowieka
Wnioski
3.6. Śmierć mózgu a tożsamość człowieka
Wnioski
3.7 Psychiatria a tożsamość człowieka
Wnioski
3.7. Oświadczenia woli a tożsamość człowieka
Wnioski

Zakończenie

Bibliografia

Fragment tekstu

Powstanie i natura bioetyki

Opinia, że po wieku fizyki, jak określono wiek XX, nadszedł czas na wiek biologii nie budzi już dziś wątpliwości. Dynamiczny rozwój nauk biologicznych, jaki nastąpił w drugiej połowie XX, ciągły postęp w biologii i naukach pokrewnych oraz coraz większe możliwości praktycznych zastosowań tej wiedzy, zmieniają nasze wyobrażenia na temat rzeczywistości. Odkrycie struktury DNA, a następnie zmapowanie genomów różnych gatunków umożliwiły lepsze zrozumienie form życiowych od bakterii do człowieka. Poziom wiedzy dotyczący funkcjonowania organizmów pozwala obecnie projektować życie w celu realizacji określonych potrzeb. Zadaniu temu służy biotechnologia, która umożliwia modyfikacje procesów biologicznych poprzez wprowadzenie nowych genów do organizmu, rozmnażanie organizmów w celu otrzymania nowych ich wariantów czy oddziaływanie na organizmy specjalnymi substancjami. Współczesna medycyna, która w coraz większym stopniu opiera się na biotechnologii, bywa w związku z tym określana jako biomedycyna. Jej osiągnięcia zaś pozwalają mieć nadzieję, że dzięki mariażowi biologii i technologii wkrótce przeniesiemy się w lepszy bioniczny świat, proponujący podwyższoną jakość życia. Zanim jednak znajdziemy się w bionicznym raju, zmuszeni będziemy odpowiedzieć na szereg nowych dylematów etycznych. Praktyka medyczna od zawsze łączyła się z takimi dylematami, ale stopień ich złożoności jest nieporównywalny od przeszło pięćdziesięciu lat, gdy tempo rozwoju medycyny stało się wprost zawrotne.
Upowszechnienie metod reanimacyjnych w latach sześćdziesiątych XX wieku, zastosowanie respiratora i sztucznego serca oraz wzrost wiedzy dotyczącej funkcjonowania mózgu doprowadziły do stopniowego upowszechniania się nowego kryterium śmierci - tzw. kryterium śmierci mózgu. Lata siedemdziesiąte przyniosły legalizację aborcji oraz powstanie medycyny reprodukcyjnej, zajmującej się technicznym wspomaganiem zapłodnienia. W tym samym okresie w wyniku głębokich przemian kulturowych praktyka eutanazji przestała być społecznym tabu, coraz bardziej oczywistym było więc, że w najbliższej przyszłości w niektórych krajach zostanie ona zalegalizowana. Dzięki odkryciom z zakresu immunologii, w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nastąpił znaczny postęp w dziedzinie transplantologii. Coraz częstsze przeszczepy serca doprowadziły więc do wznowienia dyskusji na temat kryterium śmierci mózgu. W niektórych interpretacjach pojawiły się nawet sugestie, że kryterium to stanowi rodzaj konstruktu społecznego, nie oznacza zaś bezwzględnego momentu śmierci człowieka . Ostatnia dekada XX wieku zdominowana została przez ogromne przedsięwzięcie zbadania ludzkiego genomu, co w jeszcze większym stopniu uzmysłowiło możliwości medycyny genetycznej. W roku 1997 I. Wilmut sklonował owcę Dolly, a rok później naukowcy z Korei Południowej donieśli, iż wyprodukowali embrion z komórki dorosłej kobiety, chociaż zatrzymali jego wzrost w momencie, gdy składał się tylko z czterech komórek. Wydarzenia te wywołały nową burzę etycznych dywagacji, które nowego wymiaru nabrały w 1998 roku, po wydzieleniu komórek macierzystych we wczesnych stadiach życia embrionu. Od tego momentu w centrum zainteresowania etycznego znalazła się kwestia dopuszczalności klonowania terapeutycznego.
Pomimo postępu medycznego udzielenie odpowiedzi na pytania: jaka będzie medycyna XXI wieku i jakie miejsce zajmie w niej człowiek, istota etyczna, nie wydaje się proste. Zmapowanie genomu ludzkiego nie mogło automatycznie wyeliminować podstawowych pytań egzystencjalnych związanych z ludzkim życiem i jego granicami. Zastosowanie terapii genowej, biologicznych implantów lub szczepionek genowych , rozwiązując część ludzkich dramatów, powiększa również skalę dylematów etycznych, przed którymi stają całe społeczeństwa. Równocześnie obserwujemy "oddanie medycynie wszystkich bez mała przejawów człowieczej egzystencji, od narodzin po śmierć". Proces ten, określany jako "medykalizacja", dotyczy sfery biologicznej, społecznej i duchowej naszego istnienia. Jak zauważa K. Szewczyk, "za naszym przyzwoleniem lekarze wyparli filozofów, teologów i kaznodziejów z ich, pełnionej przez wieki, roli interpretatorów sensu zjawisk świata i nauczycieli zasad moralnie słusznego postępowania" . W tym kontekście coraz większego znaczenia nabiera bioetyka, która pozwala przeciwdziałać zbyt jednostronnym ocenom interwencji medycznych. Biorąc pod uwagę liczbę powstających wydziałów, katedr i instytutów bioetycznych na różnych typach uczelni, można stwierdzić, że bioetyka jest dzisiaj jedną z najpopularniejszych dyscyplin naukowych. Jej zakres przedmiotowy obejmuje zagadnienia, które wcześniej ogarniały swą refleksją etyka, teologia moralna i deontologia lekarska .