Fernando Lanzi i Giola

Jak rozpoznawać świętych i patronów w sztuce i wyobrażeniach ludowych

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Spis treści

(...)
Adalbert (Wojciech) z Pragi, biskup i męczennik, św
Agata, dziewica i męczennica, św
Agnieszka, dziewica i męczennica, św
Alfons Maria di Liguori, biskup, zalożydel Zgromadzenia
Najświętszego Odkupiciela i doktor Kościoła, św
Alfons Rodriguez, brat zakonny, jezuita, św
Alojzy Gonzaga, nowicjusz, jezuita, św
Ambroży z Mediolanu, biskup i doktor Kościola, św
Andrzej, apostoł, św
Anna, matka NMP, św
Ansgar lub Oskar z Korvey, biskup, św
Antoni, opat, pustelnik i tawmaturg, św
Antoni z Padwy, kapłan i doktor Kościoła,, św
Anzelm z Aosty i Canterbury, biskup i doktor Kościoła, św
Apolonia, dziewica i męczennica, św
Apostołowie, św
Atanazy Wielki z Aleksandrii, biskup i doktor Kościoła, św
Augustyn z Canterbury, biskup, św
Augustyn z Hippony, biskup i doktor Kościoła, św
Barbara, dziewica i męczennica, św
Barnaba z Cypru, św
Bartłomiej, apostoł, św
Bazyli Wielki, biskup i doktor Kościoła, św
Benedykt z Nursji, opat i patron Europy, św
Bernard z Clairvaux, opat i doktor Kościoła, św
Bernardyn ze Sieny, franciszkanin, kaznodzieja, św
Błażej z Sebasty, biskup i męczennik, św
Bonifacy z Moguncji i Fuldy, biskup i męczennik, św
Borys z Kijowa, książę i męczennik, św
Brunon z Kolonii, mnich i założyciel Zakonu Kartuzów, św
Brygida Szwedzka, założycielka Zakonu Najświętszego
Zbawiciela, patronka Europy, św
Brygida z Kildare, przeorysza, św
Cecylia, dziewica i męczennica, św
Cyprian z Kartaginy, biskup i męczennik, św
Cyryl, mnich, patron Europy, św
Damian, męczennik, św
Dionizy z Paryża, biskup i męczennik, św
Dominik Guzman, kapłan i założyciel
Zakonu Kaznodziejskiego, św
Dyzma, Dobry Łotr, św
Eligiusz, biskup, św
Elżbieta, królowa Portugalii, św
Elżbieta, matka Jana Chrzciciela, św
Elżbieta Węgierska lub z Turyngii, mniszka, św
Emidiusz z Ascoli, biskup i męczennik, św
Emma z Gurk, wdowa, św
Erazm z Gaety, biskup i męczennik, św
Eryk Szwedzki, król i męczennik, św
Eustachy, męczennik, św
Ferdynand III, król Kastylii i Leon, św
Filip Neri (Nereusz), kapłan i założyciel Zakonu Filipinów, św
Filip, apostoł, św
Florian z Lorch, męczennik, św
Franciszek Borgia (Borgiasz), kapłan, jezuita, św
Franciszek Ksawery, kapłan, jezuita, św
Franciszek Salezy, biskup i doktor Kościoła, św
Franciszek z Asyżu, założyciel Zakonu Braci Mniejszych, św
Franciszek z Paoli, pustelnik i zalożyciel Zakonu Minimów, św
Franciszka Ksawera Cabrini, dziewica i założycielka Zgromadzenia Misjonarek od Najświętszego Serca Jezusowego, św
Genowefa z Paryża, dziewica konsekrowana, św
Gertruda Wielka z Helfty, cysterka, mistyczka, św
Gleb z Kijowa, książę i męczennik, św
Grzegorz Wielki, papież i doktor Kościoła, św
Grzegorz z Nazjanzu, biskup Konstantynopola i doktor Kościoła, św
Gudula z Brukseli, dziewica, św
Helena, matka cesarza Konstantyna, św
Helena ze Skóvde, wdowa, św
Henryk z Uppsali, biskup i męczennik, św
Hieronim, kapłan i doktor Kościola, św
Hubert z Liege i Maastricht, biskup, św
Idzi, opat, św
Ignacy Loyola, kapłan i założyciel Towarzystwa Jezusowego, św
Izydor z Madrytu, oracz, św
Jadwiga, królowa Polski, św
Jakub Młodszy, apostoł, św
Jakub Starszy, apostoł, św
Jan, apostoł i ewangelista, św
Jan Bosco, kapłan i zalożyciel Towarzystwa
Świętego Franciszka Salezego
oraz Zgromadzenia Córek Maryi Wspomożydelki, św
Jan Chryzostom, biskup i doktor Kościoła, św
Jan Chrzciciel, św
Jan Damasceński, kapłan i doktor Kościoła, św
Jan Maria Vianney, proboszcz Z Ars, św
(...)

Wstęp

(...)
Istota i cechy charakterystyczne ikonografii świętych
1. Źródła inspiracji
Nasze kościoły, a także muzea i zbiory sztuki, nie wspominając o ulicach miast i miasteczkach czy wsiach pełne są dwu- i trójwymiarowych dzieł sztuki sakralnej, które dla wielu współczesnych przestały być do końca czytelne i zrozumiałe.
Chodzi tu o obrazy nawiązujące do chrześcijańskiej historii zbawienia, odwołujące się do początku dzieła stworzenia oraz do tych postaci ludzkich i Osób Boskich, które tak w pierwszym dawnym, jak i w drugim nowym i ostatecznym Przymierzu pomiędzy ludźmi a ich Stwórcą stały się ich bohaterami.
Jednak nie każdy, kto spogląda dziś na wizerunki owych bohaterów, potrafi rozpoznać ich cechy charakterystyczne. U niektórych są one jasne i oczywiste: Maryja, Jezus, Bóg Ojciec wciąż są rozpoznawalni - również dlatego, że ich imiona pojawiają się w podpisach i objaśnieniach na przedstawiających ich dziełach. Ale współbohaterowie nie są już tak dobrze znani, ponieważ przestała być powszechnym dziedzictwem umiejętność rozróżniania jednych od drugich: wszystko jedno, czy te osoby należą do pierwszego czy do drugiego Przymierza, ich imiona, w samych tytułach i didaskaliach, gubią się w ogólnikach, na przykład "Madonna z Dzieciątkiem i świętymi". Pragniemy opowiedzieć tu o niektórych postaciach z Nowego Przymierza, rozpoczynając od tych, którzy przebywali w pobliżu Jezusa podczas Jego ziemskiego życia, aż po tych, którzy naśladowali Go przez kolejne wieki do naszych czasów: będziemy więc mówić o wizerunkach świętych i postaramy się wyjaśnić, dlaczego jest ich tak wielu wokół różnych przedstawień Jezusa i Najświętszej Maryi Panny, i co to oznacza w wymiarze historycznym i naszym osobistym.
Przyznanie racji bytu obrazom świętych niesie ze sobą refleksję dotyczącą dwóch tematów: świętości i samych obrazów. Rozpoczniemy od tego pierwszego.
2. Świętość
Tylko Bóg jest święty i tylko od Niego może pochodzić świętość będąca darem uczestnictwa w Jego życiu. Na tyle, na ile ludzie uczestniczą w Nim i stają się "przezroczyści" dla Jego chwały - tak jak to uczynił sam Chrystus - tak i oni stają się świętymi. Dotyczy to całej ludzkości i oficjalnie jest to potwierdzone. Niemniej nie o wszystkich wiadomo, w jakim stopniu i w jaki sposób należy przypisywać im bycie "świętymi". Udziałem tylko niektórych stało się, że powszechnie uznano ich za świętych, przez co zostali przedstawieni wszystkim żyjącym jako postacie wzorcowe. Kościół od swych początków sporządzał spisy świętych, aby w odpowiedni sposób zachować ich w zbiorowej pamięci, aby stali się przykładem dla innych i aby prosić o ich wstawiennictwo jako nadzwyczajnych przyjaciół zarazem Chrystusa, jak i ludzi.
Na czym praktycznie polega świętość, zostało wyjaśnione na przykładzie wydarzenia opowiedzianego w Ewangelii św. Łukasza.

Fragment tekstu

(...)
Florian z Lorch
zm. 304
Wspomnienie: 4 maja
Łac.: Florianus, wł.: Floriano, franc.: Florian, Florien; niem.: Florianus von Lorch, Florian.
Chodzi o jednego z najpopularniejszych świętych Europy Środkowej, którego nie należy mylić z jego imiennikiem o wątpliwych korzeniach historycznych. Był żołnierzem rzymskim i dobrowolnie przedstawił się prefektowi Lorch (Lauriacum) jako chrześcijanin, wiedząc o tym, że czterdziestu jego towarzyszy broni - także wyznawców Chrystusa - zostało uwięzionych. Gdy odmówił złożenia ofiary bożkom, wrzucono go do rzeki Anizy (Enns) z kamieniem młyńskim u szyi. Orzeł czuwał nad jego ciałem, które utknęło przy jakiejś skale, a pewna pobożna kobieta, wdowa Waleria, pochowała go tam, gdzie dziś wznosi się klasztor augustianów od świętego Floriana.
-- Jest patronem Austrii, a przez swoją śmierć w rzece, której wody gaszą ogień, jest wzywany tak przeciw powodziom, jak i pożarom, piorunom, oparzeniom i płomieniom czyśćca. Chroni więc strażaków gaszących pożary, a także kominiarzy, którzy mają do czynienia z kominami i z ogniem; ponieważ gasi "palące" pragnienie, jest opiekunem piwowarów.
-- Przedstawiany w stroju żołnierskim, w hełmie, ze szpadą i sztandarem, wylewający wodę z wiadra, które stało się jego głównym atrybutem, na płonące budowle. Innymi atrybutami są kamień młyński i gniazdo bocianie, ponieważ sądzono, że bociany jako takie dają ochronę, a więc także przed pożarami, skoro często budują swe gniazda na kominach domów.

Jerzy z Liddy, męczennik
zm. ok.303-305
Święto: 23 kwietnia (w Polsce - 24 kwietnia, z uwagi na pamiątkę św. Wojciecha obchodzoną w ten sam dzień) Łac.: Georgius; gr.: Georghios; wł.: Giorgio, Jorio, Giorgione, Zorzo; franc.: Georges, Jeux, Joire, Jorioz, Juery, Juire, Jurs, Jurson, Yors; hiszp.: Jorge; ang.: George; niem.: Georg, Gorg, Gorres, Jorg, Jorigen, Jurgen; hol.: Joris; szwedz.: Goran, Orjan; ros.: Wielikojmuczennik Georgij, Georgij Pobiedonosiec (Zwycięzki), Igor, Jurij.
Grób świętego Jerzego czczono w Liddzie (Diospolis), w Palestynie. Po grecku jego imię oznacza "pracownika roli" i nie przypadkiem w wielu miejscach z jego świętem łączą się tradycje związane z uprawą pól, jak na przykład błogosławienie maszyn rolniczych.
Jest jednym ze świętych żołnierzy Kapadocji. Legionista rzymski przybył do Libii, do miasta Silena, gdzie grasował smok, a biedni mieszkańcy starali się ułagodzić bestię rzucając jej na pożarcie dwie owce dziennie. Kiedy brakowało już owiec, postanowili dać mu jedną owcę i jednego człowieka, wybranego przez los. Wypadło na królewską córkę, która nie mogąc uniknąć swego przeznaczenia już zbliżała się do smoka. Ale akurat przechodził tamtędy święty Jerzy, który dowiedziawszy się całej historii obiecał pomoc w imię Chrystusa. Anioł wręczył mu biały sztandar z krzyżem. Smok został pokonany i przyprowadzony do miasta na pasku księżniczki, zaś święty Jerzy obwieścił, że został posłany, by ich uratować i nawrócić. Wszyscy zostali ochrzczeni, a smok zabity. Król kazał zbudować wielki kościół, z którego ołtarza wypływało źródło leczące wszystkie choroby.
Podczas prześladowań Dioklecjana święty Jerzy, zrzuciwszy szaty żołnierskie, modlił się podtrzymując na duchu tych wyznawców Chrystusa, którzy byli kuszeni, by porzucić chrześcijaństwo z obawy przed torturami. Po uwięzieniu, w cudowny sposób zniósł straszne męczarnie: rozszarpywano go hakami, wkładano mu płonące buty, wieszano głową w dół nad rozpalonymi węglami. Udaremnił próbę otrucia, kreśląc znak krzyża na kielichu ze śmiertelną trucizną; aniołowie rozbili koła nabijane mieczami, które miały go poćwiartować; natomiast zanurzenie w rozpalonym ołowiu, nad którym uczynił znak krzyża, przyniosło mu ochłodę. I nie tylko, bo jeszcze nawrócił wielu z tych, którzy przy tym byli; udawał również, że gotów jest złożyć ofiarę bożkom, by móc zburzyć świątynię, grzebiąc tam jej kapłanów. W końcu śmierć przez ścięcie przecięła pasmo jego żywota w 303-305 r.
Legenda opowiada, że kiedy chrześcijanie oblegali Jerozolimę, w Antiochii pojawił się piękny młodzieniec odziany w białą zbroję, na której lśnił czerwony krzyż i powiedział, że jest świętym Jerzym.

Strona redakcyjna

Tytuł oryginału
COME RICONOSCERE I SANTI E I PATRONI NELLARTE E NELLE IMMAGINI POPOLARI
Copyright 2003 Editoriale Jaca Book SpA, Milano wszystkie prawa zastrzeżone
Na okładce
Święci przed drzwiami do Raju Monastyr, Voronet, Rumunia
Fotografie pochodzą z archiwum Edytora, za wyjątkiem:
Archivio CSCP: 22, 83, 92, 97, 136, 140, 158, 166, 170, 172, 180, 184, 207 (na dole), 209
Archivio Fotografice Soprintendenza Beni Artistici e Storici di Roma: 51
BAMS Photo: 189, 198 Bayerische Staatsbibliothek, Miinchen: 48 Biblioteca Apostolica Yaticana: 39, 75, 154 Ekdotike Athenon: 130-131
Fernando Lanzi: 37, 40, 42, 43, 54, 59, 61, 62, 63, 66, 68, 70, 71, 74, 77, 78, 80, 84, 86, 88, 101, 102, 104, 121, 123, 129, 131, 132, 134, 142, 144, 145, 155, 156, 159, 167-169, 174, 193, 195, 200, 201, 203, 206, 207 (u góry), 208, 211
Isber Melhem: 85 (u góry), 87, 101, 110, 115 Luigi Giannetti, Fontana Liri: 65
Museo de la Real Academia de Ballas Artes de San Ferna Madrid: 196
Museo Nazionale San Matteo, Pisa: 171
Nidwaldner Museum, Stans, Svizzera: 184
Paroisse St. Willibrord, Echternach, Luxembourg: 130
Phototheque Zodiaque: 38, 107
Rheinisches Bildarchiv: 111
Veneranda Fabbrica del Duomo, Milano: 52
Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo "Jedność", Kielce 2004
Przekład: Magdalena Dutkiewicz-Litwiniuk Redakcja i korekta: Joanna Pisiewicz Redakcja techniczna: Marcin Satro
Tekst Pisma Świętego wg V wyd. Biblii Tysiąclecia
ISBN 83-7224-701-3
Wydawnictwo "Jedność" 25-013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4
Redakcja: tel. (0-41) 368-11-10 Dział sprzedaży: tel. (0-41) 344-98-63
www.jednosc.com.pl e-mail: jednosc@jednosc.com.pl