ks. Piotr Tomasik

Religia w dialogu z edukacją

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Notka

Praca ks. dra Piotra Tomasika stanowi kompetentny i oryginalny wkład w trudny dialog teologii z pedagogiką, nauczania religii z nauczaniem szkolnym, dialog obciążony historycznie paradygmatem próby uwalniania się pedagogiki od wpływu wartości, pojęć i znaczeń niesionych przez świat religii - szczególnie przez świat wartości i propozycji Kościoła katolickiego. Rozprawa jest próbą przełamania wzajemnych nieporozumień. Unaocznia konieczność wzajemnego porzucenia uprzedzeń, a zarazem jest naukowym uzasadnieniem konieczności nieustannego pogłębiania dialogu pedagogiki z religią. Praca jest także oryginalnym wkładem w szeroko rozumiany dyskurs filozofii wychowania. Jest on z jednej strony oparty o rzetelne studium aktualnej sytuacji, w jakiej znajduje się poddawany nieustannej reformie system edukacji w Polsce, a z drugiej - o rzetelną i wyważoną krytykę całości dorobku katechetyki jako dziedziny teologicznej. Autor odniósł się do wszystkich polskich dokumentów katechetycznych oraz podejmowanych w Polsce dyskusji katechetycznych. Ten kompetentny i klarowny przegląd został ukazany na tle ogólnokościelnych dokumentów, co pozwoliło autorowi zbudować oryginalną koncepcję wyznaniowej lekcji religii jako kategorii niezwykle użytecznej w dyskusji z reformowanym w Polsce systemem edukacji.
Praca ks. dra Tomasika jest wyjątkowym przykładem otwartego dialogu pomiędzy pedagogiką i edukacją a Kościołem, a nawet szerzej - pomiędzy Kościołem a kulturą w nieustannym procesie poszukiwania prawdy i obrony wartości najbardziej godnych człowieka.
Z recenzji ks. prof. dra hab. Władysława Kubika SJ
Autor uczynił terenem swoich badań szeroko rozumiany dialog religii z edukacją, na tle którego wyeksponował zagadnienie korelacji lekcji religii z edukacją szkolną. Jest to temat w pełnym tego słowa znaczeniu pionierski. Badania posiadają charakter interdyscyplinarny. Głównym celem pracy jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: Czy dialog między religią a szkolną edukacją przyjmującą postać korelacji jest możliwy? By na to pytanie odpowiedzieć, autor szczegółowo i precyzyjnie przedstawił w I części swojej pracy dwie strony dialogu, które stanowią wyznaniowa lekcja religii i edukacja szkolna, rozpatrywana głównie w kontekście nowej reformy oświaty w Polsce.
Po wyczerpującej analizie tych dwóch obszarów autor przechodzi do analizy nieco węższego zagadnienia, jakim jest ukazanie w II części książki teoretycznych podstaw korelacji nauczania religii z edukacją szkolną. Bogata i wyczerpująca analiza terminologiczna, dotycząca korelacji w ujęciu katechetycznym i pedagogicznym, pozwala autorowi precyzyjnie przejść do ukazania służebnej roli korelacji w szkolnym dialogu interdyscyplinarnym. Ponieważ źródłem korelacji są programy i podręczniki szkolne, zatem ta część pracy zawiera przejrzystą i merytorycznie prawidłową analizę programów i zasady ich konstruowania w kontekście korelacji nauczania religii z edukacją szkolną.
Z recenzji prof. dra hab. Mariana Śnieżyńskiego

Spis treści

SPIS TREŒCI
Wykaz stosowanych skrótów

Wprowadzenie

STRONY DIALOGU: WYZNANIOWA LEKCJA RELIGII i EDUKACJA SZKOLNA
Rozdział I Wyznaniowa lekcja religii katolickiej w Polsce
1. Dojrzewanie koncepcji wyznaniowej lekcji religii

a. Relacja pomiędzy katechezš a nauczaniem religii
w dokumentach Koœcioła

b. Między przeciwstawianiem a utożsamianiem nauczania
religii i katechezy

c. Próba przezwyciężenia sprzecznoœci

2. Wyznaniowa lekcja religii w służbie ewangelizacji

a. Pojęcie ewangelizacji

b. Ewangelizacja jako uprawomocnienie konfesyjnoœci lekcji religii
Rozdział II Edukacja szkolna
1. Dyskusja nad istotš edukacji

a. Wstępne założenia dyskusji nad istotš edukacji

b. Różne pedagogiki - różnorodnoœć nurtów wychowania
c. Dylematy i postulaty edukacyjne wynikajšce
z różnorodnoœci poglšdów na temat wychowania

d. Koncepcja szkoły jako wynik dyskusji nad istotš edukacji

2. Tło reformy systemu edukacji w Polsce

a. Uwarunkowania i typy reform edukacyjnych

b. Próby stworzenia europejskiego modelu edukacyjnego

c. Przemiany w polskiej polityce oœwiatowej w latach
d. Przemiany w polskiej pedagogice po 1989 roku

3. Realizacja reformy systemu edukacji w Polsce

a. Fazy współczesnej polskiej reformy edukacji
- założenia i działania

b. Podstawa programowa kształcenia ogólnego
— założenia i ewolucja

c. Próba oceny założeń i realizacji reformy

Wstęp

(...)
Dialog religii z edukacją jest zagadnieniem tak dawnym jak ludzkość i przybiera w różnych czasach rozmaite formy. Jego kształt zależy od tego, o jaką religię chodzi, także od warunków, w których realizuje się proces edukacji, wreszcie od rozumienia pojęć edukacji i dialogu. Temat niniejszego opracowania sformułowany jest ogólnie. Konkretyzuje go podtytuł, który wyraźniej zakreśla granice przestrzeni owego dialogu. Chodzi zatem nie tyle o całą religię, nawet nie o religię katolicką, co raczej o przedmiot szkolny noszący to miano. Praca ta nie zajmuje się też całością edukacji, ale odnosi się do edukacji szkolnej w Polsce, choć w tym wypadku podkreślić należy, iż niemożliwe jest uniknięcie rozważania pewnych problemów natury ogólniejszej. Wreszcie w opracowaniu tym nie będzie chodzić o wyczerpanie wszystkich aspektów dialogu, ale o bardzo konkretne zarysowanie jego możliwości i ograniczeń w ramach korelacji dokonującej się w szkole polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji wyznaniowej lekcji religii. W sytuacji bowiem wielkiej specjalizacji wiedzy korelacja staje się pilną potrzebą edukacyjną, jeśli edukacja ma prowadzić uczniów do zrozumienia świata i różnorodnych jego problemów.
Niniejsze opracowanie ma odnosić się do rzeczywistości faktycznie istniejącej, ale jednocześnie ma doprowadzić do sformułowania pewnych postulatów, by zapisany w jego tytule dialog był istotnie owocny. Zadaniem tej pracy jest rozstrzygnięcie, czy dialog między religią a edukacją, przyjmujący postać korelacji lekcji religii z edukacją szkolną w Polsce, jest możliwy i czy jego próby są podejmowane. Jeśli tak, to jakie może przybierać formy, przez jakie czynniki jest blokowany, jakie są ograniczenia, których nie należy przekraczać.
Wśród problemów, do których rozstrzygnięcia ma przybliżyć niniejsze opracowanie, znajdują się także zagadnienia dotyczące prób korelacji w praktyce szkolnej. Zostaną one zaprezentowane przez analizę Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla III i IV etapu edukacyjnego oraz programów i podręczników dla gimnazjum. Ograniczenie pełnej analizy do jednego tylko etapu edukacyjnego podyktowane jest kilkoma względami.

Fragment tekstu

(...)
a. Geneza korelacji
Pojęcie korelacji wprowadził P. Tillich przy okazji rozważań nad związkiem między wiarą i kulturą.. Jego zdaniem, objawienie jest przede wszystkim doświadczeniem zagarnięcia ducha ludzkiego przez troskę ostateczną, powołującym do istnienia pewną wspólnotę, w obrębie której troska owa wyraża się w symbolach działania, wyobraźni i myśli. Ilekroć doświadczenie takie staje się faktem, następuje odnowa wiary i rozumu. Korelacja jest zatem współzależnością między Objawieniem a doświadczeniem człowieka, bowiem człowiek żyjący w obecnej rzeczywistości, szukający prawdy, winien interpretować swoją egzystencję w świetle prawa Bożego, wiary i tradycji biblijnej. Wiara i Objawienie winny być zarazem rozjaśniane i interpretowane w świetle teraźniejszość?.
Kluczowe dla przybliżenia się do wiary jest - zdaniem P. Tillicha - pojęcie symbolu. Cechą symbolu jest to, iż wskazuje on na coś, co jest poza nim, a jednocześnie uczestniczy w tym, do czego odsyła; ujawnia poziomy rzeczywistości dotychczas przed nami zakryte, ale też toruje drogę wymiarom naszej duszy, które -w przeciwnym wypadku - pozostałyby nieodkryte; nie jest on tworzony naumyślnie, lecz wyrasta z jednostkowej bądź zbiorowej podświadomości, nie daje się również wymyśleć. Wiara wiąże się ze sferą symboliczną, bowiem to, co prawdziwie ostateczne, nieskończenie przerasta domenę skończonej rzeczywistości. Żadna zatem skończona rzeczywistość nie może wyrazić tego w sposób bezpośredni i właściwy. Mówiąc językiem religijnym, Bóg wykracza poza swe własne imię (...) Odsyła do czegoś poza sobą, uczestnicząc zarazem w tym, na co wskazuje. Jest to jedyny sposób, w jaki wiara może wyrazić się adekwatnie. Język wiary jest językiem symboli. A zatem wiara otwiera nie tylko na rzeczywistość Boga, ale - dzięki językowi symbolicznemu - na nieznaną dotychczas głębię bytu samego człowieka. To podwójne działania symbolu w wierze nosi nazwę korelacji.
Jednakże dla P. Tillicha korelacja była nie tylko ważnym pojęciem, ale przede wszystkim metodą uprawiania teologii. Zdaniem tego myśliciela, religia dotyczy egzystencjalnej sytuacji człowieka. Musimy zaczynać od dolu, a nie od góry. Musimy zaczynać od tego, czego człowiek doświadcza tu i teraz w swojej sytuacji, i od pytań, które na niej bazują i z niej powstają.

Strona redakcyjna

Recenzenci
ks. prof. dr hab. Władysław Kubik SJ
prof. dr hab. Marian Snieżyński

Redakcja techniczna
i projekt okładki
Studio Wydawnicze OPAL PG, Kraków
Copyuright by Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa
IMPRIMI POTEST
ks. dr Jan Niewęglowski sdb
Inspektor Salezjańskiej Inspektorii Warszawskiej
Warszawa, 01.03.2004 r., 1. dz. 7/WSI/2004

IMPRIMATUR
Za zgodą Kurii Biskupiej Diecezji Warszawsko-Praskiej
z dnia 22 lutego 2004 r., nr 180/K/2004
bp Stanisław Kędziora ks. Romuald Kamiński
Wikariusz Generalny Kanclerz Kurii

ISBN 83-7201-214-8

Wydawnictwo Salezjańskie • 2004
03-775 Warszawa, ul. Kawęczyńska 53
e-mail: wydsal@wydsal.pl
www.wydsal.pl

Druk:
Druk-Intro S. A., Inowrocław