ks. Jan Machniak

Chrześcijanin wobec... czystości, dziewictwa, celibatu

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Spis treści

WSTĘP

Część I. CZYSTOŚĆ
1. Pojęcie czystości w Starym Przymierzu
2. Nowe spojrzenie na czystość w nauczaniu Chrystusa
3. Czystość w refleksji Ojców Kościoła
4. Czystość a dar życia
a) obraz i podobieństwo
b) cnota czystości
c) kierowanie siłą życia
d) potrzeba wstrzemięźliwości

Część II. DZIEWICTWO
1. Pojęcie dziewictwa w Piśmie świętym
2. "Białe męczeństwo"
3. Negowanie wartości dziewictwa
4. Zjednoczenie z Chrystusem w dziewictwie
a) trynitarny i chrystologiczny wymiar dziewictwa
b) znak Chrystusa paschalnego i duchowej płodności
c) eschatologiczny wymiar dziewictwa
5. Ślub czystości

Część III. CELIBAT
1. Celibat w pierwszych wiekach chrześcijaństwa
2. Obowiązek celibatu
3. Decyzje Soboru Trydenckiego
4. Celibat po Soborze Watykańskim II
5. Motywy celibatu
a) radykalny wybór Chrystusa
b) potrzeba całkowitej czystości

Wstęp

W ostatnich latach jesteśmy świadkami wielu dyskusji na temat celibatu. Pojawiają się głosy, że celibat powinien być już dawno zniesiony, ponieważ nie służy Kościołowi. Historycy, teologowie, częściej jeszcze dziennikarze szukają argumentów "za i przeciw". Prasa i telewizja nagłaśniają pojedyncze przypadki odejścia od kapłaństwa z powodu niewierności celibatowi.
W gorących dyskusjach pojawiło się wiele nieporozumień wynikających z niewłaściwego lub zbyt uproszczonego rozumienia pojęć. Wydaje się, że trzeba dziś przypomnieć znaczenie powszechnie używanych słów, które związane są z celibatem jak czystość i dziewictwo. Bez nich nie można pojąć do końca praktyki kościelnej, na mocy której kapłan przyjmujący święcenia zobowiązuje się do życia w bezżeństwie.
W potocznym języku często mówimy zamiennie: celibat, czystość, dziewictwo, wstrzemięźliwość płciowa, opanowanie popędu. Pojęcia te nie są jednak synonimami, gdyż rzeczywistość, jaką oznaczają, nie jest jednoznaczna. Celibat wskazuje na stan osoby wolnej i nie mającej zamiaru zawierać związku małżeńskiego. Rzadko dziś używane słowo wstrzemięźliwość mówi o panowaniu nad siłą życia i wysiłku osoby zmierzającym do zaniechania pożycia małżeńskiego. Dziewictwo oznacza stan życia osób poświęconych Bogu, które nigdy nie podejmowały współżycia właściwego w małżeństwie. Czystość jest określana jako panowanie nad swoją płciowością. Dotyczy ona zarówno związku małżeńskiego, dlatego mówimy o czystości małżeńskiej, jak również księży żyjących w celibacie, czy osób zakonnych żyjących w dziewictwie oraz wdów.
Zabierając dziś głos na temat czystości, dziewictwa i celibatu trzeba również pamiętać o sytuacji, w jakiej toczy się dyskusja. Żyjemy w czasach wielkiego wpływu na nasze myślenie psychologii zdeterminowanej przez psychoanalizę freudowską, która redukuje człowieka do popędu seksualnego. Ten kierunek psychologiczny utrzymuje, że popęd jest tak zasadniczy w życiu człowieka, iż nierealizowanie go prowadzi do zahamowań. Przy takim założeniu dyskusja na temat celibatu stawia wszystkich jego zwolenników na przegranej pozycji. Celibatariusze są dziś podejrzewani o różne kompleksy, nienormalność czy też braki w dziedzinie dojrzałości emocjonalnej. Obrońców celibatu uważa się zaś za ludzi o ograniczonych horyzontach myślowych, którzy nie rozumieją współczesnego człowieka i bezmyślnie powtarzają poglądy Papieża. Nawet w poważnych opracowaniach wyciąga się przykłady niewierności celibatowi nie wnikając w istotę problematyki. Odrzuca się z góry argumenty i środki, jakie wypracowała tradycja chrześcijańska, poddając je krytyce historycznej.
Czystość, dziewictwo i celibat należą do największych skarbów duchowych Kościoła. Ukazują wielką wartość Królestwa niebieskiego zapoczątkowanego wraz z przyjściem Syna Bożego na ziemię, które swoje dopełnienie znajdzie w czasie ostatecznym. Są darami odsłaniającymi tajemnicę czystej i niepodzielnej miłości Chrystusa do Kościoła-Oblubienicy, za którą oddał swoje życie. Refleksja nad nimi musi stale odwoływać się do doświadczenia wiary, by nie utracić ani przez chwilę perspektywy nadprzyrodzonej.
Sens czystości chrześcijańskiej, dziewictwa i celibatu podjął na nowo w XX wieku Sobór Watykański II podkreślając, że wartości te należą do samej istoty Kościoła. W Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium czystość, obok ubóstwa i posłuszeństwa została ukazana jako droga doskonałego naśladowania Chrystusa i dążenia do świętości, czyli zjednoczenia z Bogiem przez miłość (LG 39-42). Teologia czystości została przedstawiona w Dekrecie o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, który ukazuje czystość jako dar łaski dający wolność serca, by całkowicie poświęcić się dla miłości Boga i bliźnich. Sobór w Dekrecie o posłudze i życiu kapłanów Presbyterorum ordinis podjął również problem celibatu, przypominając, że "doskonała i dozgonna powściągliwość" upodabnia kapłanów do Chrystusa i staje się źródłem miłości pasterskiej oraz duchowej płodności (PO 16).
W duchu Soboru Watykańskiego II bronił celibatu papież Paweł VI w encyklice Sacerdotalis caelibatus (1967) podkreślając jego wartość jako źródło duchowej płodności i znak rzeczywistości nadprzyrodzonej, której nie można sprowadzić do doświadczenia zmysłowego.
Myśl Soboru Watykańskiego II na temat czystości, dziewictwa i celibatu rozwija Jan Paweł II w swoich dokumentach o życiu zakonnym: Adhortacja Vita consecrata (1996), Redemp-tionis donum (1984) i o kapłaństwie: Adhortacja apostolska Pastores dabo vobis (1992). Ojciec Święty zebrał dorobek tradycji teologicznej Kościoła ukazując wartość celibatu w kontekście trudności człowieka narażonego na niebezpieczeństwa współczesnego świata, szczególnie w dziedzinie przekazywania życia i seksualności.
Myśl Papieża zachęca do rozwijania teologii czystości, dziewictwa i celibatu oraz szukania wzajemnych powiązań istniejących między nimi. Całościowe spojrzenie na te dobra, zaproponowane przez Chrystusa i strzeżone w Kościele pomoże jeszcze głębiej wniknąć w ich naturę i nimi żyć.
W niniejszym opracowaniu proponujemy spojrzenie na czystość, dziewictwo i celibat w kontekście Pisma Świętego, nauczania Kościoła na przestrzeni historii ze szczególnym uwzględnieniem współczesnego Magisterium zawartego w wypowiedziach Soboru Watykańskiego II, papieża Pawła VI i Jana Pawła II. Ze względu na popularny charakter pozycji zastosujemy uproszczony sposób dokumentowania naszych analiz w przypisach.

Fragment tekstu

(...)
1. Pojęcie dziewictwa w Piśmie Świętym

Izraelici w Starym Testamencie wymagali, by dziewczyna przed zawarciem związku małżeńskiego była dziewicą: "Tymczasem synowie Jakuba wrócili z pola. I gdy się dowiedzieli, ogarnął ich smutek, a zarazem bardzo się rozgniewali, że popełniono czyn, który u Izraelitów uchodził za zbrodnię: zgwałcono córkę Jakuba, co było niegodziwością" (Rdz 34, 7). Prawo Mojżeszowe - "Nie będziesz pożądał żony bliźniego twego" (Wj 22,17) - Dekalog i przepisy z nim związane chroniły kobietę przed pożądliwością i przed zniesławieniem: "Jeśli kto uwiódł dziewicę jeszcze niezaręczoną i obcował z nią, uiści [rodzinie] opłatę [składaną przy zaślubinach] i weźmie ją za żonę" (Wj 22,15). Mężczyzna, który poślubił kobietę, nie mógł jej odesłać do rodziców, gdy przestała mu się podobać (Pwt 22, 14-19). Natomiast dziewczyna, która utraciła dziewictwo przed zamążpójściem, nie mogła już więcej liczyć na zawarcie związku małżeńskiego, a nawet podlegała karze śmierci (Pwt 22,20).
Mimo, iż w Starym Testamencie tak wysoko ceniono zachowanie czystości przedmałżeńskiej i w małżeństwie, to dziewictwo jako stan życia dla kobiety nie było dobrze postrzegane. Izraelici jednak większą wartość przypisywali małżeństwu, przez które kobieta może zostać matką i przekazać życie będące największym darem Boga. Przez macierzyństwo kobieta, podobnie jak mężczyzna przez ojcostwo, staje się współpracownikiem Boga. Dziewictwo było więc rozumiane jako niemożliwość zrealizowania Bożego planu i podobnie jak bezdzietność było poniżeniem godności kobiety i wielkim nieszczęściem (Sdz 11, 37). Bezżeństwo i bezdzietność przyjmowali Izraelici zwykle jako karę Bożą.
W judaizmie spotykamy się jednak z wielkim docenieniem stanu wdowiego. Autorzy natchnieni chwalili kobiety,

które po śmierci męża poświęcały się pobożnemu życiu i służbie w świątyni (Jd 16, 22). Przykładem takiego życia poświęconego Bogu jest prorokini Anna, która po śmierci męża dniem i nocą przebywała w Świątyni Jerozolimskiej i wielbiła Boga (Łk 2,36).
Pewną zmianę w podejściu do dziewictwa znajdziemy u proroków. W czasach proroków cały Izrael bądź święte miasto Jerozolima były nazywane dziewicą. Prorok Izajasz, porównując naród wybrany do dziewicy, chce powiedzieć, że cały naród przynależy tylko do Boga i Jego kocha miłością jedyną i wyłączną: "Oto wyrocznia, którą wydał Pan na niego: Gardzi tobą, szydzi z ciebie Dziewica, Córa Syjonu; za tobą potrząsa głową Córa Jeruzalem" (Iz 37,22).
Radykalny zwrot w rozumieniu dziewictwa nastąpił jednak dopiero w Nowym Testamencie. Miała na to wielki wpływ tajemnica Wcielenia. Pan Jezus przyszedł na świat rodząc się z Maryi Dziewicy (Łk l, 26-38; Mt l, 18-25). Zachęcał do życia w bezżeństwie dla Królestwa niebieskiego (Mt 19, 10; Łk 18, 29). Za Chrystusem idzie św. Paweł, który sam był nieżonaty (1Kor 7, 7nn). Twierdzi on, że dziewictwo jest lepszym stanem niż małżeństwo, ponieważ pozwala służyć Chrystusowi w sposób niepodzielny. Życie w dziewictwie jest możliwe tylko dzięki łasce Bożej.
Św. Paweł nie poniża wartości małżeństwa, jednak podobnie jak jemu współcześni filozofowie greccy widzi w nim środek na zaspokojenie żądz i namiętności (l Kor 7, 9). Małżeństwo samo w sobie nie jest złe, ale Apostoł narodów bardziej ceni dziewictwo dla Królestwa niebieskiego, ponieważ daje ono całkowitą wolność w służbie Panu.
2. "Białe męczeństwo"
Chrześcijanie pierwszych wieków traktują dziewictwo jako szczególnie uprzywilejowaną formę naśladowania Chrystusa. Wymaga ono życia wiarą w Jezusa Chrystusa jaka Pana i Zbawcę oraz domaga się całkowitego oddania Bogu. Dziewictwo obejmuje bezżeństwo oraz zachowanie czystości fizy-
27

Strona redakcyjna

Projekt okładki Jadwiga Mączka

Skład
s. Hieronima Galas Sł.NSJ

Copyright 2003
by Wydawnictwo św. Stanisława BM

IMPRIMATUR
Kuria Metropolitalna w Krakowie
Nr 3167/2002 z dnia 26 listopada 2002 r.
bp Kazimierz Nycz, wikariusz generalny
ks. Jan Dyduch, kanclerz
ks. dr Krzysztof Gryz, cenzor

ISBN 83-88971-38-7

Wydawnictwo św. Stanisława BM
Archidiecezji Krakowskiej
31-101 Kraków, ul. Straszewskiego 2
tel. (12)4295217, 6288218
e-mail: wydawnictwo@diecezja.krakow.pl
http://www.wydawnictwo.diecezja.krakow.pl

Druk i oprawa
Zakład Graficzny COLONEL s.j.
30-532 Kraków, ul. Dąbrowskiego 16