Katarzyna Kałuża, Agnieszka Pelc

Antologia tekstów filozoficznych cz.II - od Rousseau do Tischnera

Do każdej przesyłki
dołączamy prezent!

Pozycja archiwalna.

Nie gwarantujemy, że zamówienie będzie mogło być zrealizowane.

Notka

Dwie części Antologii... to zbiór fragmentów klasycznych dzieł filozofii europejskiej począwszy od rozpraw jońskich filozofów przyrody, a skończywszy na Filozofii dramatu ks. Józefa Tischnera, przeznaczony dla uczniów, studentów kierunków nie-filozoficznych, nauczycieli filozofii oraz uczących innych przedmiotów, w ramach których przewidziano ścieżkę międzyprzedmiotową z filozofii. Wyboru tekstów dokonano uwzględniając wymagania zarówno syllabusa maturalnego, jak i programu olimpiady filozoficznej. Umieszczone w nim fragmenty dobrano tak, aby zachować konsekwentną i ciągłą argumentację autora, co pozwala na lepsze wykorzystanie ich dla celów dyskusji czy interpretacji.
Teksty źródłowe zostały zaopatrzone w krótkie biogramy autorów zawierające wykaz ich głównych dzieł oraz w przypisy wyjaśniające trudniejsze terminy.
Ponadto do całości dołączone zostały: tabela ilustrująca czas życia poszczególnych autorów oraz - szczególnie pomocny dla nauczycieli nie będących historykami filozofii - aneks zawierający propozycje poleceń i pytań do każdego z tekstów.

Spis treści

Wstęp
Rousseau
(1) Umowa społeczna
Hegel
(1) Rozum i dzieje
(2) Dzieje jako proces samoświadomienia się ducha
Kierkegaard
(1) Pochwala Abrahama
(2) Choroba na śmierć
Nietzsche
(1) O nadczłowieku
(2) O trzech przemianach
(3) O cnotliwych
James
(1) Pragmatyczna teoria prawdy
Bergson
(1) Intuicja i intelekt
Freud
(1) Aparat psychiczny
(2) Teoria popędów
(3) Procesy nieświadome
Husserl
(1) Redukcja fenomenologiczna
(2) "Ja" transcendentalne

Wstęp

Mamy przyjemność oddać w ręce Czytelników drugi i ostatni tom Antologii, w którym pomieściliśmy fragmenty klasycznych dzieł myślicieli nowożytnej i współczesnej Europy, począwszy od Umowy społecznej Jeana Jacąuesa Rousseau, a skończywszy na Filozofii dramatu księdza profesora Józefa Tischnera. O specyfice prezentowanego Państwu wyboru tekstów źródłowych traktowało słowo wstępne do tomu pierwszego - w tym miejscu nie od rzeczy wydaje się krótki komentarz do trzech aneksów dołączonych do niniejszego tomu Antologii.

Aneks nr 1 zawiera wykres chronologiczny obejmujący przeszło dwadzieścia pięć wieków europejskiej filozofii z podziałem na trzy tradycyjnie wyróżniane epoki: filozofii starożytnej (od VII w. przed Chrystusem do roku 529, w którym cesarz Justynian nakazał likwidację szkół filozofii pogańskiej i spalenie dzieł myślicieli niechrześcijańskich), filozofii średniowiecznej (od wieku VII do mniej więcej końca wieku XIV), filozofii nowożytnej (od XV wieku do śmierci Hegla w 1830 roku) oraz filozofii współczesnej (od 1830 roku). Granice czasowe są tutaj, rzecz jasna, kwestią umowy historyków filozofii - właściwie w każdej rozpoczynającej się epoce tworzyli wciąż jeszcze przedstawiciele ery poprzedniej. Na wykresie przedstawiono czas życia filozofów, których dzieła prezentowane są w Antologii, oraz kilku ważnych postaci filozofii europejskiej nieobecnych w licealnych programach nauczania filozofii i stąd nie pojawiających się na jej kartach.

Fragment tekstu

ROUSSEAU
Jean Jacques Rousseau, ur. 1712, zm. 1778. Francuski filozof i pisarz. Urodził się w Genewie, w rodzinie hugenotów. W szesnastym roku życia przeszedł na katolicyzm i udał się na wędrówkę po Sabaudii, Francji i Włoszech. Podejmował się wielu zajęć - między innymi przyuczał się do zawodu grawera, był lokajem, strzelcem, nauczycielem muzyki, sekretarzem i tłumaczem archimandryty jerozolimskiego (który zresztą okazał się oszustem), zarabiał także jako kopista. W 1741 r. wyjechał do Paryża z zamiarem przedstawienia Akademii Nauk swego projektu znaków muzycznych. Projekt ten został odrzucony, jednak Rousseau zadomowił się w paryskich salonach, gdzie szybko nawiązał kontakt ze środowiskiem encyklopedystów i zaprzyjaźnił się z Denisem Diderotem. W 1744 podjął współpracę z Encyklopedią, przygotowując artykuły dotyczące teorii muzyki.

GŁÓWNE DZIEŁA
Przełomowym wydarzeniem w życiu Rousseau był udział w konkursie ogłoszonym przez Akademię w Dijon pod hasłem "Czy postęp nauki i sztuki przyczynił się do zepsucia czy do poprawy obyczajów?". Jego odpowiedź konkursowa (1750), zapewniła mu pierwszą nagrodę i przysporzyła rozgłosu. Twierdził w niej, że rozwój nauki, techniki i sztuki pociągnął za sobą upodobanie do wygód, upadek religii i obyczajów. Szczytowy okres twórczości przypadł na rok 1762, kiedy to został wydany Emil czyli o wychowaniu i O umowie społecznej. W sześć lat później spisał Rousseau słynny romans pt. Nowa Heloiza, a w ostatnich latach życia Wyznania.

FRAGMENTY
(1) UMOWA SPOŁECZNA
Przypuśćmy, że ludzie doszli do tego kresu, kiedy przeszkody, utrudniające ich zachowanie w stanie natury biorą górę, przez swój opór, nad siłami stosowanymi przez jednostkę dla utrzymania się w tym stanie. Wówczas ten stan pierwotny nie może nadal istnieć i ród ludzki zginąłby, gdyby nie zmienił swego sposobu życia.
Ponieważ ludzie nie mogą tworzyć nowych sił, ale tylko łączyć i kierować tymi, które istnieją, nie mają przeto innego sposobu samozachowania, jak utworzyć drogą skupienia sumę sił, które by mogły przełamać przeszkody, wprawić w ruch za pomocą jednej sprężyny, i spowodować ich zgodne współdziałanie.
Taka suma sił może powstać tylko z połączenia wielu ludzi; ale, jeżeli siła i wolność każdego człowieka są pierwszymi narzędziami jego zachowania, czy może je ograniczyć, nie szkodząc sobie i nie zaniedbując starań, które względem siebie jest winien? Trudność ta, zastosowana do mego przedmiotu, może być wyrażona w następujących słowach:
"Znaleźć formę zrzeszenia, która by broniła i chroniła całą siłą wspólną osobę i dobra każdego członka, i przy której każdy, łącząc się ze wszystkimi, słuchałby jednak tylko siebie i pozostał równie wolnym jak poprzednio". Oto jest problem zasadniczy, który rozwiązuje umowa społeczna (contrat social).
Warunki tej umowy są tak określone przez naturę samego aktu, że najmniejsza ich zmiana spowodowałaby ich nieważność i bezskuteczność; jakkolwiek więc może nie zostały nigdy wyraźnie wypowiedziane, pozostają one wszędzie takie same, wszędzie milcząco przyjęte i uznane, tak dalece, ze w razie złamania umowy społecznej każdy wraca do swoich praw pierwotnych i odzyskuje wolność naturalną, tracąc wolność umowną, dla której zrzekł się tamtej.
Warunki te, należycie rozumiane, sprowadzają się wszystkie do jednego, mianowicie: zupełne oddanie się każdego członka ze wszystkimi jego prawami całemu społeczeństwu; ponieważ każdy oddaje się w zupełności, sytuacja jest równa dla wszystkich; a skoro sytuacja jest jednakowa dla wszystkich, nikt nie ma interesu czynić ja uciążliwą dla innych.
Co więcej, ponieważ oddanie się następuje bez zastrzeżeń, związek jest tak doskonały, jak tylko być może i żaden członek nie ma nic do żądania; gdyby bowiem pozostawione zostały jakiekolwiek prawa jednostkom poszczególnym,
to w braku wspólnego przełożonego, który by mógł rozstrzygać pomiędzy nimi a ogółem, każdy, będąc w pewnym kierunku swoim własnym sędzia, pretendowałby wkrótce zostać nim we wszystkich; stan natury utrzymałby się nadal i zrzeszenie stałoby się z konieczności tyraniczne lub
daremne.
Wreszcie, każdy oddając się wszystkim, nie oddaje się nikomu; ponieważ nie ma żadnego członka, nad którym by nie nabyło się tych samych praw, które mu się względem siebie odstępuje, uzyskuje się ekwiwalent wszystkiego, co się traci, i więcej siły dla zachowania tego, co zostaje. Jeżeli więc usuniemy z umowy społecznej to, co nie stanowi jej istoty, zobaczymy, że sprowadza się ona do następującej treści: "Każdy z nas społem oddaje swoja osobę i cała swa potęgę pod naczelne kierownictwo woli powszechnej (volonte generale), i traktujemy każdego członka, jako część niepodzielna całości".
Ten akt zrzeszenia tworzy natychmiast, w miejsce prywatnej osoby każdego kontrahenta, ciało moralne i zbiorowe, które złożone jest z tylu członków, ile zgromadzenie liczy głosów,
które uzyskuje przez ten akt swoja jedność, swoje ja wspólne, swoje życie i swą wolę.(...)

Strona redakcyjna

Copyright by Wydawnictwo eSPe. Kraków 2003

Redakcja Katarzyna Kałuża Agnieszka Pelc

Współpraca Łukasz Putyra

Redakcja naukowa Michał Bardel

Projekt okładki Stanisław Loszko

Wydanie Kraków 2003

ISBN 83-89167-75-1

Wydawnictwo eSPe, 31-457
Kraków, ul. Meissnera 20 0*12/411-28-51,
espe@pijarzy.pl;
księgarnia internetowa: www.espe.pl

Druk: Poligrafia KPZP, tel.: O*12/422-22-55