Modlitwa według tradycji chrześcijańskiego Wschodu
Tomas Spidlik
spis treści:
Wstęp 1. Ogólne spojrzenie na źródła I. Ojcowie i autorzy duchowi Ojcowie antyczni Ojcowie aleksandryjscy Pisma monastyczne Złoty wiek patrystyki greckiej Bizantyjczycy Hezychazm atonicki Koptowie Syryjczycy Armeńczycy Gruzini Rosjanie II. Dokumenty liturgiczne III. Główne księgi liturgiczne bizantyjskie i armeńskie Księgi Koptów i Etiopczyków Liturgia syryjska III. Poezja liturgiczna Hymnografia grecka Formy hymnografii rytu bizantyjskiego Poezja syryjska Hymnografia armeńska i gruzińska Etiopskie pieśni liturgiczne
2. Dialog Bosko-ludzki Konieczność modlenia się Definicje modlitwy Różne formy modlitwy Modlitwa do Ojca Dzieci przez Syna w Duchu Świętym Jedyny Pośrednik W Duchu Świętym Epikleza Kult człowieczeństwa Chrystusa Kontemplacja tajemnic życia Chrystusa Naśladowanie świętych Anamneza eklezjalna Wstawiennictwo świętych Kult Matki Bożej Aniołowie
3. Modlitwa błagalna Kierowanie próśb do Boga Dziękczynienie Modlitwa błagalna w Boskiej pedagogice Wysłuchanie prośby Wola Boga, norma próśb Porządek próśb Proszenie o "wielkie rzeczy" Modlitwa o odpuszczenie grzechów Modlitwy za innych Modlitwy za zmarłych Modlitwy o dobra doczesne Wytrwałość w proszeniu Cud
4. Modlitwa ciała Ciało na modlitwie Ciało Tradycyjne gesty Znak krzyża Klękanie Modlitwa ustna Pedagogiczny sens modlitwy ustnej Moc słów Sakralny charakter modlitwy ustnej Ustalone formuły czy modlitwa spontaniczna? Glosolalia Długie czy krótkie modlitwy? Wielomówstwo Wspólne odmawianie modlitwy Śpiew Psalmy
5. Modlitwa liturgiczna I. Charakter wspólnotowy Chrześcijańskie zgromadzenie Jednocząca moc obrzędów II. Charakter doksologiczny Wspaniałość chwały Boga Liturgia jako nauczanie prawdy Kontemplacyjny aspekt liturgii Mistyczny charakter liturgii Alegoryczne wyjaśnienie liturgii Piękno liturgii Tradycyjne nauczanie III. Charakter anamnezy i Euchrystii Memoriał wielkich dzieł Boga Święta - uroczysta anamneza Duchowa celebracja świąt Akt dziękczynienia - Eucharystia IV. Eschatologizm liturgiczny Oczekiwanie na paruzję Charakter epikletyczny Eschatologizm pokutny Eschatologiczne znaczenie Bożego oficjum Uświęcenie czasu Liturgia godzin - czas natchnień V. Sakramenty Życie chrześcijańskie i sakramentalne Kontemplacyjny charakter sakramentów Modlitwy eschatologiczne Charakter eklezjalny Przygotowanie do sakramentów Chrzest Bierzmowanie Częsta Komunia Owoce Eucharystii Eucharystia a doświadczenie mistyczne Spowiedź Namaszczenie chorych Małżeństwo Kapłaństwo jako sakrament ustanowiony dla dobrodziejstwa Kościoła Duchowość kapłańska
6. Lektura i medytacja I. Księga duchowa Komunia duchowa Drugi rejs? Biblia Rozszerzenie nazwy "Pismo Święte" Florilegia patrystyczne Homilie Ojców Żywoty świętych II. Poszukiwanie duchowego znaczenia Poza "literą" "Badacie Pisma" Typologia i alegoria Egzegeza moralna Egzegeza mistyczna Syryjczyków i Armeńczyków III. Medytacja Haga - meletân - meditari Uczenie się na pamięć "Świadectwa" Pisma Świętego Rozum dyskursywny w medytacji "Zastosowanie władz" Zastosowanie wyobraźni podczas medytacji
7. Kontemplacja I. Kontemplacyjny Wschód Maria wschodnia - Marta zachodnia? Dwie różne mentalności: obiekcja przeciw kontemplacji Badanie słownictwa Theoria Gnôsis Definicja kontemplacji II. Przedmiot kontemplacji Poznanie bytów Kontemplacja nie jest widzeniem "powierzchowności" Kontemplacja filozoficzna i jej przedmiot Przedmiotem kontemplacji duchowej nie jest logos filozoficzne, idea, definicja Wiedza "zwyczajna" i wiedza "duchowa" Wrogość mnichów wobec wiedzy racjonalnej Theoteles logos Różne "wcielenia" Logosu Głos wszechświata Wola Boga "Mądrość świata" Wizja eschatologiczna III. Organ kontemplacji Nous - Boska władza Czy tylko nous? Nous intuicyjne Zmysły duchowe Nous oświecone Człowiek, aby poznać "logoi" musi być "logikos" Od wiary do gnozy Nous oczyszczone IV. Praxis prowadzi do theoria Formuły Oczyszczenie musi poprzedzać oświecenie Cnoty prowadzą do poznania Miłość to "brama poznania" Życie w Chrystusie prowadzi do oświecenia Katábasis przemienia się w anábasis Od widzialnego do poznania niewidzialnego Cały człowiek w relacji z Bogiem Teologia czasu i wieczności Związek ascezy i mistyki V. Stopnie kontemplacji Schemat ewagriuszowy Kontemplacja naturalna "Egzegeza moralna" kosmosu Natchnienie, by wychwalać Boga Piękno świata Kontemplacja rzeczywistości niewidzialnych Kontemplacja Opatrzności Kontemplacja sądu Teologia Niebiańska wizja
8. Mistyka I. U progu "nie poznania" Prawda to mistyka Tajemnica chrześcijańska Odrodzenie poznania mistycznego w IV wieku Wyobrażenia mistycznego wzniesienia Wejście na Górę Synaj II. Teologia negatywna Droga apofatyczna To, co namacalne dla zmysłów, obce jest Bogu Odrzucenie obrazów w modlitwie Wyimaginowane wizje Poza racjonalnymi pojęciami Uczona ignorancja III. Świetliste ciemności Wejście w ciemności "Eros" staje się poznaniem Kluczowy problem mistyki niechrześcijańskiej Eros zaspokojony przez Boską agape Epektaza Rola Chrystusa w mistyce Męczeństwo i zmartwychwstanie ducha IV. Ekstaza Zjawiska ekstatyczne Ekstaza - polaryzacja przedmiotowa Ekstaza - nawiedzenie Ekstaza proroków Ekstaza - psychologiczne zawieszenie władz Ekstaza duchowa Modlitwa duchowa według Izaaka z Niniwy V. Teologia symboliczna Świat - "dżungla symboli" Mistyka biblijna Symbolika widzialnego świata Mistyka wydarzeń Widzenie Boga poprzez widzenie siebie Symbole wiary Transcendentna wartość pragnienia szczęśliwości Symbolika miłości cielesnej Symbolika ciała ludzkiego Mistyka Kościoła Niebezpieczeństwa teologii symbolicznej Idolatria cielesna Idolatria pojęć To wszystko, co nie jest Bogiem, może stać się bożkiem VI. Mistyka światłości Dwa rodzaje mistyki Bóg jest Światłością Dwa kierunki w mistyce światłości Ewagriusz: nagość umysłu warunkiem dla ujrzenia czystej światłości "Poznanie fundamentalne": widzieć własną światłość Nagość ducha - tradycyjny termin Konfrontacja dwóch dróg mistycznych Światłość w sercu według Symeona Nowego Teologa VII. Mistyka serca Znaczenie podmiotu dla duchowości Wschodu Niejednoznaczność terminu Serce w Biblii Serce w chrześcijańskiej antropologii Wzniesienie ducha do Boga Duch w sercu Serce - źródło jedności osoby "Stan" człowieka Uwaga skupiona na sercu Poznanie serca Uczucia duchowe Pocieszenia duchowe Łzy VIII. Wyrażenia mistyczne Język spirytualistów Duchowe małżeństwo Duchowe upojenie Czujny sen Widzieć miejsce Boga Modlitwa płomienna Widzenie Boga w Jego "energiach" Mistyka "anarchiczna", "nadziei" i "miłości" według W. Iwanowa
9. Warunki dobrej modlitwy Przygotowanie do modlitwy I. Oczyszczone serce Oczyszczenie Oczyszczenie rytualne Moralne oczyszczenie z grzechu Apatheia Zapomnienie o obrazach, amnesikakia Smutek Oczyszczenie ciała Post Oczyszczenie zmysłów Ucieczka od świata Oczyszczenie nous Roztargnienia Walka z demonami Rachunek sumienia Cel rachunku sumienia II. Cnoty Ogólne spojrzenie na cnoty Religijność Prosta wiara, nadzieja Bojaźń Boża Posłuszeństwo Pokora Słodycz, cierpliwość Niesienie krzyża Penthos Radość Wdzięczność Ubóstwo Jałmużna Dziewictwo Miłość III. Miejsce modlitwy Każde miejsce jest właściwe dla modlitwy Miejsca uprzywilejowane Chrystologiczny aspekt chrześcijańskiej świątyni Obraz jednego Kościoła Symbol uświęconego, zjednoczonego przez Chrystusa wszechświata Widzialne głoszenie Miejsce łaski Kult ikon Stworzenie - symbol Przedwiecznego Kapłańska rola malarza Wizja duchowa Pielgrzymowanie
10. Hezychazm I. Główne cechy nurtu Historia hezychazmu Znaczenie słowa hesychia Spokój samotności Milczenie Amerimnia - wewnętrzne wyciszenie Nepsis - antirresis Uwaga - prosoche Wizja światła taborycznego Pamięć o Jezusie II. Modlitwa Jezusowa Historia modlitwy Jezusowej Moc imienia Jezusa według autorów rosyjskich Inwokacja Bożego imienia w Biblii i u pierwszych chrześcijan "Zmiłuj się nade mną" Bóg i grzeszny człowiek Stopnie modlitwy Jezusowej Czy zastępuje ona inne modlitwy? III. Metoda psychofizyczna Pseudo-Symeon "Zewnętrzne pomoce" Mroczna cela Niski stołek Oddychanie Lokalizacja uwagi w górnej części serca Rosyjski pielgrzym Zjawiska naturalne pojawiające się w wyniku praktykowania tej metody Kontrowersje dotyczące metody Dwojakie światło Dwojakie ciepło Obserwacje końcowe Zakończenie Prośba skierowana do Ojca w życiu trynitarnym Modlitwa ustna Modlitwa liturgiczna Kontemplacja Mistyczna drabina Sposoby modlitwy Polecenie Apostoła: Nieustannie się módlcie Rozwiązanie kwestii Wyższość kontemplacji? Diathesis agathe Pamięć o Bogu w myśli św. Bazylego Stan modlitwy Skróty