Katolicka Nauka Społeczna - Podstawowe zagadnienia z życia gospodarcz.
ks. Józef Kupny, ks. Stanisław Fel
wstęp:
(...)
Lata osiemdziesiąte przyniosły w naszym kraju "odkrycie" katolickiej nauki społecznej. Wcześniej niewielu zdawało sobie sprawę z tego, że Kościół - począwszy od końca XIX wieku - w dyskusji z ideologiami liberalizmu i socjalizmu kształtował swoją doktrynę społeczną, która wywarła głęboki wpływ na prace teoretyczne wielu uczonych katolickich i praktyczne rozwiązania palących problemów społeczno-gospodarczych. Pojawiające się wtedy zainteresowanie katolicką nauką społeczną wiązało się z poszukiwaniem takiej drogi reform społecznych i gospodarczych, która byłaby do przyjęcia dla społeczeństwa płacącego coraz wyższą cenę za socjalistyczne eksperymenty gospodarcze. Dzisiaj jest podobnie. Po wielu latach olbrzymiego wysiłku całego społeczeństwa, - płacącego niewiarygodną wprost cenę za proces modernizacji gospodarki i dostosowywania jej do wymogów rozwiniętych krajów Europy Zachodniej, - maleje zaufanie do rozwiązań liberalnych. Oczywiście prawdą jest, że "reformy gospodarcze prowadzą zawsze przez dolinę łez", ale koszty społeczne reform muszą być zdecydowanie ograniczane. Jak to osiągnąć? Nie ma prostych rozwiązań, jednak katolicka nauka społeczna wypracowała pewne zasady, których realizacja może łagodzić ten proces, a przede wszystkim umożliwia zbudowanie sprawiedliwego i szanującego godność każdego człowieka ładu społeczno-gospodarczego. Kościół nie określa konkretnego modelu, ani nie tworzy nowego systemu porządku gospodarczego. Jego wskazania dotyczą raczej etycznego aspektu tego rodzaju ludzkiej aktywności.
Zgromadzony w tym tomie zbiór artykułów jest próbą podręcznikowej prezentacji stanowiska katolickiej nauki społecznej w istotnych kwestiach życia gospodarczego. Układ książki podyktowany został wytycznymi programu studiów w wyższych seminariach duchownych w Polsce (Ratio studiorum), jednak ze względu na wagę problemu do zestawu tego dołączono jeszcze artykuły poświęcone konsumpcji i globalizacji. Wkład uczonych z polskich i zagranicznych ośrodków naukowych wzbogacił publikację różnorodnością ujęć i doświadczeniami innych krajów.
W specyfikę współczesnych zagadnień gospodarczych wprowadza opracowanie Henryka Olszara zatytułowane Rozwój przemyski w XIX stuleciu i jego konsekwencje dla Europy. Zarysowuje on główny kierunek i regiony modernizacji dziewiętnastowiecznej Europy, ukazując wyłaniające się kontrasty gospodarcze. Następnie przedstawia konsekwencje rewolucji przemysłowej w dziedzinie społecznej: powstanie nowych klas społecznych, zachwianie stabilizacji rodziny, radykalna zmiana sytuacji kobiet, migracje, praca dzieci, nieludzkie warunki pracy, wyzysk i bieda. Niezadowolenie społeczne i sprzeciw wobec degradacji człowieka i niesłychanego wyzysku w dziedzinie zarobków, warunków pracy, prowadziły w XIX wieku do konfliktu społecznego.