(...)
Problem religijności człowieka nie jest nowym problemem czasów współczesnych. Zagadnienie to przewija się we wszystkich systemach filozoficznych. Jak daleko sięga historia swoimi metodami badawczymi, natrafia zawsze na problem religii. Zarówno postawa pozytywna, jak i negatywna wobec religii jest faktycznie postawą wobec czegoś. Czy możliwe jest historyczne wyznaczenie czasu bytowania ludzkiego na globie ziemskim, o którym można by z absolutną pewnością powiedzieć, że był to okres bez religii, areligijny? Psycholog zapyta, co tkwi w człowieku, skoro zauważamy u niego przebiegi psychiczne o treści religijnej. Wydaje się, że człowiek nie potrafi żyć bez kultu, bez dni świątecznych. Tylko człowiek pracuje. Praca jest wyłącznym atrybutem człowieka, właśnie dlatego człowiek potrzebuje odpoczynku, odpoczywając świętuje. Człowiek jest jedynym bytem w świecie przyrody, który jest świadomy istnienia świata zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Równocześnie broni się przed zamknięciem, własnego "ja" w jednym z tych światów. Człowiek nie potrafi bytować w świecie nieubłaganej materii. Musi siebie ustawicznie transcendować. Być wiernym swojej ludzkiej naturze - znaczy ustawicznie ją przekraczać. Nie trzeba nikomu udowadniać, że życie człowieka jest niemożliwe bez takich pojęć, jak np.: miłość, prawda, wolność, ufność, nadzieja, sprawiedliwość, a przecież pojęcia te są niewytłumaczalne na drodze zmysłowego doświadczenia. Zwierzę żyje zamknięte w swoim środowisku i strzeże jego granic, tymczasem człowieka żadna granica nie zadowala, gdy pozna granicę, musi zapytać, co mieści są poza nią.
Badania nasze dotyczą terminu "homo religiosus". Pojęcie to będziemy analizowali pod wieloma aspektami. Zapewne aspekt psychologiczny będzie dominujący, nie będziemy jednak rezygnowali z zagadnień natury etnologicz-nej, etnograficznej, antropologicznej, filozoficznej, sięgniemy również do teologu. Zakres badawczy jest zatem bardzo szeroki. Żywimy nadzieję, że zachowamy właściwy porządek metodologiczny, nie mieszając poszczególnych płaszczyzn teoriopoznawczych. Trzeba również we wstępnych refleksjach podkreślić, że termin "homo religiosus" jest terminem bardzo newralgicznym.