(...)
IV RELIGIJNOŚĆ
Rozdział IV JAKO WYMIAR GŁĘBI
Trzeba jeszcze raz dobitnie stwierdzić, że psychologia religii, jak również psychologia społeczna, interesując się jakby ex professo problemem religijności człowieka, zawężyły religijność już to do przebiegu psychicznego, bez pytania, co jest fundamentem tychże przebiegów, już to do religijności jako faktu życia społecznego. Tak prowadzone badania mijały się z człowiekiem w tym znaczeniu, że nie dawały odpowiedzi na zasadnicze pytanie: dlaczego tego rodzaju zjawiska spotykamy w świecie człowieka? Tej właśnie odpowiedzi pragnie udzielić psychologia głębi, która nie może być obojętna na przebiegi psychiczne o charakterze religijnym. Psychologia głębi - trzeba to podkreślić - jest nauką, którą interesuje naturalny proces stawania się bytem świadomym. Innymi słowy: pyta, dlaczego ludzka zygota w procesie rozwojowym dochodzi do świadomości siebie. Psychologia głębi penetruje świadomość człowieka głębiej, niż to czyniła psychologia świadomości. Nietrudno zatem zauważyć, że będzie również sięgała do głębszych pokładów życia psychicznego w interpretowaniu religijności człowieka, niż to czyniła psychologia religii. Im bardziej psychologia posługuje się metodą hermeneutyczną, tym więcej znajduje punktów stycznych z zagadnieniami, które interesują również religioznawstwo, a nawet teologię. Okazuje się, że współczesna psychologia religii - i chyba nie tylko ona - czerpie impulsy badawcze z psychologii głębi. Być może, właśnie psychologia głębi jest tą dziedziną wśród działów psychologii, która odkrywa człowiekowi właściwą dyspozycję religijną.(...)
Pierwszym teologiem, który poszedł tą drogą badawczą, był P. Tillich. Interesuje się on nie tylko religijnością, ale i samą religią rozumianą jako wymiar głębi człowieka. Łaskę wiary rozumie Tillich jako funkcję ducha ludzkiego. Być może, że to właśnie rozróżnienie religijności człowieka (wymiar antropologiczny) i łaski wiary (wymiar ducha ludzkiego) umożliwia psycho-