Praca niniejsza jest w dużej mierze owocem wykładów z teologii ascetycznej i mistycznej, które miałem w latach 1957-1960 na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz wykładów na Prymasowskim Studium Życia Wewnętrznego w Warszawie.
Pierwsze redakcje pracy miały plan zupełnie inny. Był on bliski ujęciu, jakie mamy u autorów ujmujących teologię życia wewnętrznego według trzech dróg: oczyszczającej, oświecającej i jednoczącej. Osobny rozdział był także poświęcony omówieniu struktury życia wewnętrznego.
Jednakże uchwały Soboru Watykańskiego II, zwłaszcza Konstytucja o świętej liturgii i Konstytucja dogmatyczna o Kościele, skłoniły autora do bardzo znacznej zmiany całego planu.
Dwie istotne idee narzucały mi się jako dominujące, a mianowicie: odwieczny plan Boży wobec człowieka oraz misterium Chrystusa. Można nawet powiedzieć, że chodzi tutaj o jedną prawdę podstawową: odwieczny plan Boży wobec człowieka zrealizowany w misterium Chrystusa, w które człowiek się włącza i przez to uświęca się oraz oddaje Bogu cześć.
Plan pracy może oczywiście podlegać dyskusji. Aby jednak wskazać, jak wielka panuje rozmaitość, gdy chodzi o ujęcie teologii życia wewnętrznego, względnie ascetyki i mistyki, podajemy przy końcu szkic ujęć tejże dziedziny teologicznej przez różnych nowszych autorów.
Gdy chodzi o niniejszą pracę, pragnęliśmy dać życiu wewnętrznemu podbudowę teologiczną.
Jest rzeczą zrozumiałą, że niniejsza praca nie wyczerpuje ani nie obejmuje wszystkich zagadnień, które by można omówić; nawet te, które zostały poruszone, mogłyby być ujęte inaczej i bardziej wyczerpująco. Wiele kwestii, które nieraz są omawiane zwłaszcza u dawniejszych autorów, celowo pominąłem; niektóre kwestie zostały tylko poruszone. Zresztą wyczerpujące omówienie pewnych kwestii nie należy do teologii życia duchowego, lecz do teologii dogmatycznej czy moralnej.
Zdaję sobie sprawę z różnych niedoskonałości niniejszej pracy, sądzę jednak, że taka jaka jest, będzie pożyteczna. Chcę oddać przysługę głównie kapłanom, ale myślę jednak, iż większość kwestii została tak ujęta, że również ludzie świeccy będą ją mogli czytać z pożytkiem. O ten pożytek właśnie chodzi.
Uważam za miły obowiązek wyrazić swą szczerą wdzięczność p. Halinie Orzechowskiej oraz p. Genowefie Rabenda, które na różnych etapach powstawania tej pracy, swą tak chętną i ofiarną pomocą techniczną ułatwiły mi w bardzo dużym stopniu pisanie i przerabianie pracy.
Gorącym moim pragnieniem jest, by praca ta przyczyniła się do zrealizowania wymagań Soboru Watykańskiego II, który uczy, że "wszyscy w Kościele [...] powołani są do świętości" (LG 39). "Wszyscy chrześcijanie zachęcani są i zobowiązani do osiągania świętości i doskonałości własnego stanu" (LG 42).
Niech Maryja, Dziewica Niepokalana, Królowa świata, Matka Kościoła uprosi autorowi i czytelnikom obfite łaski oraz błogosławieństwo Boże.