Jest taki dzień w roku, kiedy to jeden jedyny raz w centrum liturgii Kościoła nie znajduje się Eucharystia, lecz krzyż; nie sakrament, lecz wydarzenie; nie znak, ale jego znaczenie. To Wielki Piątek. Tego dnia nie sprawuje się Eucharystii, lecz kontempluje się i adoruje Chrystusa ukrzyżowanego.
Chociaż w liturgii Wigilii Paschalnej Kościół wspomina jednocześnie śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa, jako dwie strony tego samego misterium paschalnego, bardzo wcześnie zaczęto odczuwać potrzebę poświęcenia specjalnego czasu pamiątce męki, aby wydobyć na światło niewyczerpalne bogactwo tej chwili, w której "wszystko się wypełniło". W ten sposób, począwszy od IV wieku, zrodziły się wielkopiątkowe obrzędy adoracji krzyża, które poprzez kolejne wieki wywarły determinujący wpływ na chrześcijańską wiarę i pobożność.
Tego dnia jakaś szczególna łaska przenika Kościół. To dzień, w którym "jaśnieje tajemnica krzyża - fulget crucis mysterium", jak to wyraża pewien starożytny hymn liturgiczny.
Refleksje zapisane na tych stronach zrodziły się właśnie w takim klimacie i dla takiej chwili. Chodzi o komentarze do czytania męki Pańskiej, wygłoszone w Bazylice Świętego Piotra, w obecności Papieża, podczas liturgii Wielkiego Piątku, w latach 1980-1991. Zachowany został porządek chronologiczny, w którym powstały te medytacje. Jedynie ta poświęcona Jezusowi jako "Panu", która wygłoszona została w 1986 roku, znalazła się na początku niniejszego cyklu jako swego rodzaju klucz do odczytania pozostałych.
Zebrane razem, refleksje te stanowią nieustającą medytację nad Ukrzyżowanym, w tonie czasem kerygmatycznym, a czasem bardziej kontemplatywnym, jak gdyby stacje jakiejś szczególnej drogi krzyżowej, w całości skoncentrowanej na słowie Bożym.
Niniejsze refleksje mogą zostać użyte w dwojaki sposób: jako medytacje nad męką, lub jako natchnienie w dziele nowej ewangelizacji. Jest bowiem rzeczą pewną, że również dzisiaj, tak jak to miało miejsce w początkach Kościoła, Ewangelia nie utoruje sobie drogi "mądrością słowa", lecz tajemniczą potęgą krzyża. Programowe zdanie św. Pawła z 1 Listu do Koryntian, którego ta książka pragnie być jedynie nieśmiałym echem, do dzisiaj zachowuje swoje pełne znaczenie: "Tak więc, gdy Żydzi żądają znaków, a Grecy szukają mądrości, my głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan, dla tych zaś, którzy są powołani, tak spośród Żydów, jak i spośród Greków, Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą" (1 Kor 1,22-24).