(...)
Czym jest tolerancja?
Powstanie i rozwój tolerancji.
Współczesne znaczenie jakie przypisujemy tolerancji wywodzi się z czasów reformacji i kontrreformacji. Religijne konflikty wywołały potrzebę tolerowania innych poglądów i jednocześnie opracowania zasad współbytowania ludzi o innej wierze religijnej i odmiennych przekonaniach społecznych.
Klasyczną dla oświecenia wykładnię tolerancji zawiera List o tolerancji J. Locke'a (1632 - 1704). Jego koncepcję tolerancji możemy określić jako ograniczenie zła i nawiązanie do działania człowieka opierającego się na rozumie. Cechę tolerancji uzyskuje to, co zmniejsza ryzyko przemocy, prześladowań i okrucieństwa. Taka postawa jest dla Locke'a zachętą do wspaniałomyślności i wiary opartej na miłości. Tolerancja jest potrzebna wówczas, gdy nie mamy pewnej wiedzy o tym, co prawdziwe lub kiedy natura sporu wyklucza pozytywne rozstrzygnięcie. Takie przedstawienie tolerancji ogranicza się do wskazania, czego nie należy czynić. Tolerancja według Locke'a opiera się na możliwości indywidualnego rozwoju człowieka i decydowania o własnym postępowaniu.
Rozumienie tolerancji odmienne od oświeceniowego spotykamy u J. S. Milla (1806 - 1873). Celem tolerancji jest przeciwstawienie się takim nurtom religii, filozofii oraz normom społecznym, które są autorytatywne i dominujące. Z powyższego stanowiska wynika myślenie mające konotacje ze współczesnym ujmowaniem tolerancji. Będzie ona popierała takie tendencje, które nie posiadają powszechnego uznania. Zagrożeniem dla człowieka jest nawet prawda i usankcjonowane normy etyczne.
Należy zwrócić uwagę na odmienność pojmowania tolerancji w oświeceniu i w pozytywizmie. Powyższe stanowiska odegrały dużą rolę w formowaniu współczesnego myślenia i postępowania. Wiele cech jest tutaj przeciwstawnych a niektóre dopełniają się. Powszechnie przyjmowany jest pogląd, że obydwa stanowiska prowadzą do liberalizmu. Ciekawe jest również rozważenie tego zagadnienia, jako że liberalizm stanowi jedno z podstawowych znamion współczesności.(...)